Basisinkomen als machtsinstrument van overheden en economische elites

Basisinkomen is een heel simpel systeem waar weinig data voor hoeft te worden verzameld. Er is slechts een relatief klein overheidsapparaat nodig is. Er zijn geen voorwaarden , controle en sancties zijn niet aan de orde.
We moeten wel zorgen dat machthebbers met minder wenselijke doelen er geen grip op krijgen.

Een redelijk veel gehoorde tegenwerping tegen basisinkomen is dat je daarmee sterk afhankelijk wordt van de overheid. Dit bezwaar wint aan kracht nu we door het toeslagen schandaal en de trage afhandeling van de gaswinningsschade in Groningen zien hoe genadeloos de overheid op kan treden tegen slachtoffers van systemen die de overheid heeft ingericht.
Zowel de democratische controle op de acties van de overheid, als de juridische bescherming van de burger tegen machtsmisbruik door de overheid, blijken lang niet altijd voldoende.

Basisinkomen zoals de Vereniging Basisinkomen (VBi) dat voorstaat[i], is een heel simpel systeem waar weinig data voor hoeft te worden verzameld. Veel minder dan in het huidige stelsel voor sociale zekerheid en het systeem van de toeslagen. Er is dus slechts een relatief klein overheidsapparaat voor nodig. Die weinige gegevens per burger vragen ook nauwelijks om controle. Fraude is nauwelijks mogelijk en daarmee zijn ook geen sancties aan de orde.
De inspanningen zullen er wel op gericht moeten zijn het systeem eenvoudig te houden. Elke neiging om wat voor redenen dan ook extra elementen aan de systematiek toe te voegen, moet afgeremd worden om deze eenvoud te behouden.

Een in elk geval in theorie denkbare oplossing is overigens om basisinkomen buiten de overheid om te regelen. Er zouden bedrijven kunnen ontstaan die hun winsten beschikbaar stellen voor verdeling onder de burgers. Wellicht zou daar de blockchain-technologie[ii] voor ingezet kunnen worden. Dit idee past zeker bij de visie van sommige anarchistische of libertaire stromingen.

Recent zie je met name op internet ook veel signalen van mensen die verontrust zijn over de toenemende macht op de hele wereld van de grootste bedrijven, vooral in de ICT-hoek. Er is een steeds machtiger economische elite die van zich laat horen en die bijvoorbeeld een rol heeft gespeeld bij de communicatie rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen eind 2020.
Sommige voormannen in de ICT zien basisinkomen als goede optie om de mensen bestaanszekerheid te bieden nu de doorzettende automatisering tot verlies van veel traditionele banen kan leiden. Dat kan dan voortkomen uit oprecht altruïsme.
armoedebestrijdingHet is daarmee een bijdrage aan de uitvoering van de eerste doelstelling voor duurzame ontwikkeling (End poverty in all its forms everywhere) die op 25 september 2015 zijn vastgesteld door de Verenigde Naties. Die doelen moeten in 2030 bereikt zijn.[iii]

Maar het kan ook voortkomen uit bedrijfsbelang op lange termijn. Een burger zonder geld is immers een slechte consument.
Velen zien in het World Economic Forum (WEF)[iv] niet alleen een gespreksforum om trends te signaleren en over vraagstukken van de wereld na te denken, maar ook een gelegenheid voor de economische elite en de overheden om plannen te smeden om de wereld naar hun hand te zetten. Voor sommigen is basisinkomen daarbij een instrument om de gunsten van de burgers te kopen en ze later te conditioneren zodat ze zich gedragen zoals de economische elite dat wenst. Daarbij wordt dan soms gewezen op de al behoorlijk vergaande sociale controle die in China bestaat.
Een extreme redenering van sommigen is dat deze elite bewust Covid-19 in de wereld gebracht heeft om de door hen gewenste processen te versnellen.[v]

Op deze redeneringen valt van alles af te dingen, maar er is een groep die vreest en gelooft dat het zwartste scenario bewaarheid zal worden. Dat is voor hen ook reden om basisinkomen af te wijzen. Zonder dat daar dan overigens een alternatief tegenover gezet wordt.

Het spreekt voor zich dat een voorwaardelijk basisinkomen om de burgers naar de pijpen van de economische elite te laten dansen, niet klopt met het basisinkomen dat de VBi voorstaat. Aan het verkrijgen van basisinkomen mogen geen voorwaarden worden verbonden.
Het spreekt ook voor zich dat waakzaamheid blijft geboden.
Basisinkomen is een mooie methode om doelen als bestaanszekerheid, afname armoede, vergroting vrijheid en vermindering bureaucratie dichterbij te brengen. Maar dan moeten we wel opletten dat anderen met minder wenselijke doelen er geen grip op krijgen.

Reyer Brons, maart 2021

[i] Basisinkomen is een periodiek uitgekeerd en vrij besteedbaar bedrag voor iedere burger, dat voldoende is om volwaardig van te leven, zonder dat daar een tegenprestatie tegenover staat en ongeacht het inkomen, vermogen of de samenstelling van het huishouden.

[ii] Zie voor informatie over de aarzelende relatie basisinkomen en blockchain op onze website een aantal artikelen.

[iii] Zie voor de duurzame ontwikkelingsdoelen bijvoorbeeld de informatie hierover op Wikepedia.
Op onze website is daar ook aandacht aan besteed:

[iv] Het WEF had tot september 2020 als punt op de agenda The Great Reset. Voorman Klaus Schwab schreef samen met Thierry Malleret het boek COVID-19: The Great Reset.
Berucht is een korte video met 8 trends met de ongelukkige titel “You’ll own nothing and you’ll be happy about it.”. Maar de trend dat we meer gaan huren en leasen dan kopen is toch onmiskenbaar?
Tot nu toe heb ik nergens aanwijzingen gevonden dat de gesignaleerde trends in werkelijkheid een goed doordacht plan zijn, zoals sommige complot-denkers beweren. Zie ook een weerwoord op het gewraakte filmpje via TikTok.
De term The Great Reset heeft ook varianten: Building Back Better of Build Back Better (o.a. door Biden).

[v] Dit soort redeneringen worden vaak aangeduid als complottheorieën, uiteraard zeer tegen de zin van de aanhangers. Enkele voorbeelden: