De tegenstelling links-rechts ofwel sociaal tegenover liberaal is eigenlijk een schijntegenstelling. Een goed functionerende markteconomie kan niet zonder sociale zekerheid en op zijn beurt is een behoorlijk niveau van sociale zekerheid alleen mogelijk bij een goed functionerende markteconomie.
Linkse voorstellen om de sociale zekerheid te vergroten hebben alleen zin als dat niet ten koste gaat van de markteconomie en rechtse voorstellen om de markteconomie te stimuleren hebben alleen zin als dat niet ten koste gaat van grote groepen in de bevolking.
Het huidige systeem van sociale zekerheid vertoont nogal wat gebreken, wat niet gunstig uitpakt voor de economie. Een paar voorbeelden:
- langdurig werklozen raken buiten beeld omdat de procedures van de sociale zekerheid na verloop van tijd ontmoedigend werken
- niet-uitkeringsgerechtigden blijven helemaal uit beeld, omdat ze de (overigens tamelijk gebrekkige) steun van de arbeidsbemiddeling moeten ontberen
- starten als zelfstandige met een uitkering wordt belemmerd met bureaucratische haken en ogen
- tussentrajecten op weg naar werk worden belemmerd door de uitkeringsregels
- kleine bedrijven zijn huiverig om mensen aan te nemen vanwege allerlei risico’s die de huidige regelgeving met zich meebrengt.
Als niet-werkende word je daar behoorlijk onzeker van, terwijl de weg maar de arbeidsmarkt voor velen niet makkelijk te vinden is. Bij werkgevers leidt dit ondertussen tot een overwegend negatief beeld over het niet-werkende deel van de beroepsbevolking, wat de drempel naar werk nog wat hoger maakt.
De toegangspoort naar de arbeidsmarkt is niet alleen klein, maar ook lastig te vinden.
Invoering van een basisinkomen kun je beschouwen als het openen van een ruime toegangspoort naar de arbeidsmarkt voor niet-werkenden.
Dat moet voor liberalen een wenkend perspectief zijn, ten eerste omdat daarmee de arbeidsparticipatie omhoog zal gaan en ten tweede omdat mensen in vrijheid kunnen kiezen voor het soort werk dat ze willen doen.
Voor socialisten is het eveneens een wenkend perspectief, ten eerste omdat ook zij streven naar een hogere arbeidsparticipatie en ten tweede omdat de bestaanszekerheid niet langer gebonden is aan allerlei (op wantrouwen gebaseerde) voorwaarden.
Helaas wordt er van beide kanten gevreesd voor nadelige effecten van een basisinkomen.
Rechts is bang dat mensen juist minder zullen gaan werken, omdat het niet langer afgedwongen wordt.
Links is bang, dat werkgevers het basisinkomen zullen gebruiken om lonen laag te houden.
De angst van rechts is onterecht, want afgezien van een paar procent van de beroepsbevolking wil iedereen heel graag meedoen op de arbeidsmarkt. Daar komt bij dat elke vorm van betaald werk leidt tot extra inkomsten boven het basisinkomen, wat in het huidige stelsel niet het geval is.
De angst van links is onterecht, want als werkgevers te weinig bieden zullen zich weinigen aanmelden om het aangeboden werk te aanvaarden, zeker als het onaantrekkelijk werk betreft. Met een basisinkomen kun je je immers veroorloven te wachten op een betere aanbieding.
Je zou kunnen zeggen dat het basisinkomen voor een goede verbinding zorgt tussen links en rechts. Onderhandelingen tussen links en rechts worden nogal eens gevoerd als een ‘zero sum game’, waarbij de winst van de ene kant verlies voor de andere kant met zich meebrengt. Een basisinkomen (van voldoende niveau) mag je zien als winst voor beide kanten, omdat zowel de bestaanszekerheid als de economie op een hoger niveau worden gebracht. Basisinkomen is dus zowel links als rechts.
Voor wie dat liever hoort mag je ook zeggen dat het noch links noch rechts is, maar wel goed voor iedereen.
Peter van Hoesel, augustus 2020
Afbeelding van Clker-Free-Vector-Images via Pixabay
