De huidige discussie omtrent basisinkomen en basisbanen is wat ons betreft vooral een discussie over de waarde van werk en inkomen.
Ook Minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft -in zijn reactie op het eindrapport van de commissie Borstlap over de regulering van werk- aangegeven dat er nog veel werk ligt, en dat het tijd is voor een fundamentele verandering. Hij spreekt over het belang van een heroriëntatie op de waarden van werk.
Daar kunnen wij helemaal bij aansluiten. Wij denken dat het tijd is voor een nieuwe kijk op werk, voor een vernieuwende blik over hoe we onze arbeidsmarkt en economie inrichten.
Basisbanen
De ontstane discussies naar aanleiding van het WRR (Wetenschappelijke Raad Regeringsbeleid) rapport Het betere werk en het rapport In wat voor land willen wij werken van de commissie Borstlap over de basisbaan -een baan met minimumloon voor mensen die weinig kans maken op een reguliere baan- raakt maar een deel van waar het om gaat.
Vanuit de idee Iedereen heeft recht op betaald werk wordt in de rapporten terecht gezocht naar een oplossing voor mensen die betaald werk willen, maar om welke reden dan ook dit niet gemakkelijk kunnen vinden.
Jammer is dat beide commissies niet onderzocht hebben wat wij in Nederland nu eigenlijk onder werk verstaan. We hebben wat werk betreft een beperkte blik ten aanzien van arbeid, en waarderen en onderzoeken vooral betaald werk. Dit terwijl -om met Woman Inc te spreken- ‘de grootste onderneming van Nederland’ niet zichtbaar is, en niet meetelt voor ons bruto nationaal product.
De grootste onderneming van Nederland omvat negen miljoen mensen die onbetaalde (zorg)werkzaamheden doen. Kinderen naar school brengen, gastvrouw zijn in een ziekenhuis, zorgen voor je zieke partner, penningmeester zijn bij de voetbalclub, een blokje om met oma. Negen miljoen mensen, die ons land draaiende houden, zonder salaris of pensioen. Dat moet anders, aldus de site van deze grootste onderneming.
Wat is Arbeid?
Het gaat om het besef en realisatie van hoe wij kijken naar arbeid, en hoe kortzichtig we dan vaak alleen betaald werk bedoelen. Betaald werk bepaalt voor een groot deel onze identiteit, maar dankzij alle onbetaalde (zorg)arbeid wat gedaan wordt, kunnen anderen betaald werk doen.
Onbetaalde arbeid is een belangrijk onderdeel van onze arbeidsmarkt, en het is daarom noodzakelijk en raadzaam dat dit bij onderzoek naar regulering van de arbeidsmarkt betrokken wordt. Bij verbreding van de begrippen arbeid, werk en arbeidsmarkt, zijn er welbeschouwd maar heel weinig mensen die niet werken.
Het is eigenlijk te gek voor woorden dat wij in een land leven waar wij aan arbeid zoveel waarde toekennen en waar arbeid zo centraal staat, we tegelijkertijd zo veel informele arbeid minder waarderen en niet betalen.
Basisinkomen
De commissies hebben dus maar een deel van de arbeid onderzocht. En ze hebben ‘vergeten’ te kijken naar wat een basisloon of basisinkomen voor de arbeidsmarkt kan betekenen. Wat bestaanszekerheid voor mensen -met of zonder betaald werk- kan betekenen.
Laten we eerlijk zijn: soms doen mensen hetzelfde werk, de een betaald, de ander vrijwillig. Bovendien vinden er verschuivingen plaats van betaald naar onbetaald werk en vice versa. Bijvoorbeeld zorgbanen worden wegbezuinigd, en tegelijkertijd wordt continue gesproken over het creëren van banen. Dat maakt toch een heroriëntatie nodig van de definitie van werk en de waarde van betaald en onbetaald werk voor onze samenleving.
We hebben Melkertbanen gehad, gestrand in 2004. Te weinig mensen stroomden door naar betaald werk. Vervolgens is het creëren van de afgesproken 25.000 participatiebanen door de overheid mislukt, en te weinig mensen stroomden door naar een vast contract. En dan nu basisbanen. Mits vrijwillig en niet gedwongen is er niets mis mee, want iedereen heeft recht op betaald werk. Maar echt realistisch en haalbaar is het niet.
De overheid kan simpelweg niet iedereen een baan geven. Wat de overheid wel kan is iedereen een (basis)inkomen geven. Met een basisinkomen krijgen mensen ruimte om te zorgen. Dan vervalt het onderscheid dat nu tussen betaald en onbetaald werkenden bestaat.
Iedereen heeft eenzelfde uitkering, iedereen mag bijverdienen of onbetaald werk doen. Bijverdienen kan voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld via een basisbaan. Naast het recht op inkomen blijft het recht op betaald werk en bijverdienen uiteraard gewoon bestaan!
Een basisinkomen is Simpelweg Solidair. Minder ongelijkheid, minder armoede, minder bureaucratie, transparant, reguleert betaald en onbetaald werk. Het biedt mensen vertrouwen en ruimte voor ontwikkeling en vernieuwing.
Basisinkomen en basisbanen sluiten elkaar niet uit. Mensen hebben recht op bestaanszekerheid, en mensen hebben recht op betaald werk.
Brigitta Scheepsma
Fractievoorzitter GroenLinks Tytsjerksteradiel
Jan Atze Nicolai
Bestuurslid Vereniging Basisinkomen
