Basisinkomen, wat is het, moet er een bijvoeglijk naamwoord voor staan en welke termen zorgen er voor verwarring in de discussie? Een poging tot verheldering.
Definitie en kenmerken
Basisinkomen is een periodiek uitgekeerd en vrij besteedbaar bedrag voor iedere burger, dat voldoende is om volwaardig van te leven, zonder dat daar een verplichting tegenover staat en ongeacht het inkomen, vermogen of de samenstelling van het huishouden.
Als aanvulling op deze definitie het volgende:
Basisinkomen heeft de volgende kenmerken (of moet aan de volgende criteria voldoen): voor ieder individu, geen toets op inkomen en vermogen, geen plicht tot tegenprestatie en hoog genoeg om van te leven.
- Voor ieder individu: elk persoon, ongeacht leeftijd, geslacht, afkomst, woonplaats heeft recht op basisinkomen. Het wordt per persoon uitgekeerd, en dus niet op basis van een gezin of huishouden.
- Geen toets op inkomen en vermogen.
- Geen plicht tot tegenprestatie.
- Hoog genoeg: het bedrag moet hoog genoeg zijn om een waardige levensstandaard mogelijk te maken, die overeenkomt met de sociale en culturele standaard.
Deze definitie en omschrijving worden gehanteerd door de Vereniging Basisinkomen. De internationale definities van UBIE en BIEN lijken hier sterk op, maar fijn slijperij om de puntjes op de i te zetten vindt in al deze organisaties zo nu en dan ook plaats.
Een inhoudelijk sterk lijkende, maar iets andere geformuleerde definitie staat op Wikipedia:
Een basisinkomen is een gegarandeerd inkomen dat elke burger/inwoner (gedeeltelijk) van de overheid krijgt. Met basisinkomen wordt over het algemeen een onvoorwaardelijk basisinkomen (OBi) bedoeld, waarbij iedere burger hetzelfde krijgt ongeacht over welke overige inkomsten of over welk vermogen hij of zij beschikt.
Ruimer gebruik term basisinkomen
De term basisinkomen wordt in discussies in Nederland vaak gebruikt voor ideeën die niet voldoen aan de kenmerken of aan vier relevante criteria (voor ieder individu, geen toets, geen tegenprestatie, hoog genoeg). Dat mag, want er is geen taalpolitie, maar het geeft wel verwarring.
Een paar voorbeelden:
- Bij de experimenten in gemeenten wordt niet voldaan aan het criterium voor iedereen. Men beperkt zich toch een kleine groep, die dan vooral uit bijstandsgerechtigden bestaat. Beter is om hier te spreken van regelarme of regelluwe bijstand.
Breed geaccepteerd is overigens dat voor kinderen andere bedragen kunnen gelden dan voor volwassenen, en dat regelingen nodig zijn rond migratie. - Veel actuele voorstellen (bijvoorbeeld van de Vrijzinnige Partij, de Jonge Democraten en FNV–uitkeringsgerechtigden) zijn zo laag dat aanvullingen per huishouden (of voor alleenstaanden) nodig zijn. Dat staat op gespannen voet met het criterium individueel.
- Ook wordt vaak wel een toets op inkomen of vermogen uitgevoerd.
Zie als voorbeeld de gemeentelijke experimenten die zeer sterk zijn ingebed aan in een complex van regels.
Een ander voorbeeld is de beperking tot wie het nodig heeft, wat betekent dat er een toets moet zijn op inkomen en/of vermogen. - Het participatie-inkomen zoals bijvoorbeeld Raymond Gradus dat verdedigt, is alleen beschikbaar is voor mensen die een aantoonbare tegenprestatie leveren of een opleiding volgen.
- Ook aan het criterium hoog genoeg (minstens € 1.400) wordt vaak getornd, soms met de betaalbaarheid als overweging, soms als eerste stap naar een toereikend basisinkomen.
Een bedrag van circa € 800 of minder (ongeveer de AOW voor samenwonenden) zou je een beperkt basisinkomen kunnen noemen, een bedrag rond de € 1.100 een bescheiden basisinkomen (bijvoorbeeld petitie basisinkomen2018).
Zie ook een paar Engelstalige artikelen over deze materie:
- What’s a definition? And how should we define ‘Basic Income’?, een bijdrage van Malcom Torry op BIEN, Lissabon 2017.
- The many names of Basic Income (Jack Perry, december 2018)
- Een studie van het Stanford Basic Income Lab: Universal basic income: what’s in a name? (PDF, 34 blz., 2020), vertaald door Johan Horeman (PDF, 31 blz.) )
Bijvoeglijke namen voor de term basisinkomen
Heel gangbaar is het basisinkomen zoals aan het begin van deze tekst is omschreven, aangeduid wordt als onvoorwaardelijk basisinkomen, zie bijvoorbeeld de zin na de definitie op Wikipedia. Dat roept meteen vragen op, bijvoorbeeld of de onvoorwaardeljjkheid ook moet gelden zonder te letten op leeftijd en/ of migratie.
Uiteraard verwerpen we het idee van vaccinaties als voorwaarde en/of koppeling aan een social credit systeem.
Sommigen kiezen daarmee een ander voorvoegsel, zoals algemeen, universeel of onafhankelijk. Maar helaas roept dat dan meteen weer nieuwe vragen op.
Het heeft voordelen om een voorvoegsel te vermijden en waar nodig uit te leggen wat de term betekent. Dat is minder werk dan eerst uitleggen wat het voorvoegsel wel en niet betekent!
Uiteraard is soms een voorvoegsel nodig om uit te leggen dat het niet om het echte basisinkomen gaat, zoals in beperkt basisinkomen of de soms (bijvoorbeeld in discussies binnen de PvdA) gebruikte term voorwaardelijk basisinkomen.
Overzicht termen en hun betekenis
Hierna volgt in alfabetische volgorde een overzicht van verschillende termen rond het basisinkomen met hun betekenis.
We houden ons aanbevolen voor correcties en toevoegingen in dit overzicht (via het contact-formulier).
Helikoptergeld is (meestal monetair gefinancierd) geld dat centrale banken als het ware uitstrooien om de economie te stimuleren. Het is als regel tijdelijk en komt vooral bij banken en aandeelhouders terecht.