Het sociale en fiscale stelsel met al haar inkomensafhankelijke toeslagen en regelingen is een mijnenveld geworden. De regering Rutte III is erover gevallen, maar de toeslag ellende wordt slechts zeer gedeeltelijk gerepareerd door Rutte IV.
Ze zien het probleem wel: “We hebben de ambitie om de toeslagen af te schaffen… we zetten hiervoor in deze kabinetsperiode de eerste stappen” staat er letterlijk. Maar voorlopig worden de toeslagen (€ 12 miljard) op de kinderopvangtoeslag na niet afgeschaft.
De huurtoeslag wordt vereenvoudigd, maar niet afgeschaft. De langzame afbouw van de hypotheekrenteaftrek wordt niet versneld. Hypotheekrenteaftrek en huurtoeslag zou je kunnen vervangen door een woontoeslag voor iedere hoofdbewoner met een bedrag van circa € 370 per maand. Via de energierekening geven we ieder huishouden nu € 25 per maand.
Aan kindgebondenbudget en zorgtoeslag verandert niets. De zorgtoeslag, die meer dan de helft van Nederland ontvangt had kunnen worden afgeschaft en vervangen door een 3 % verhoging van de inkomstenbelasting. Maar die lef heeft Rutte IV niet.
Voor alle studenten komt er een basisbeurs en een inkomensafhankelijke aanvullende beurs. Dat laatste is riskant, de ervaringen met inkomensafhankelijke regelingen zijn niet erg bemoedigend (toeslagen!)
Ook de inkomensafhankelijke heffingskortingen (€ 60 miljard) worden voorlopig niet veranderd. Het minimumloon gaat wel omhoog. Links en de vakbonden zullen roepen dat het minimumloon veel verder omhoog moet, maar feitelijk zullen ze blij zijn dat Rutte IV dit met 7,5 % verhoogd. Maar netto houden werkenden op of rond het minimumloon slechts 1,5 % over. 6 % vloeit weer terug naar de schatkist, omdat de inkomensafhankelijke toeslagen en regelingen er nog steeds zijn. Kan het niet anders?
Wij pleiten voor burgerbijslag als eerste stap die snel gezet kan worden, naar analogie van de kinderbijslag ontvangt iedereen vanaf 18 jaar deze bijslag. De hoogste daarvan is gelijk aan het verlies van alle heffingskortingen. De sociale verzekeringsbank kan dit prima uitvoeren.
Berekeningen geven aan dat het € 525 per volwassene per maand gaat. De armoedeval wordt dan fors kleiner. Meer betaald werken gaat dan weer lonen. De drie miljoen ZZP’ers en flexwerkers komen sterker te staan op de arbeidsmarkt.
En als dit systeem van burgerbijslag en afschaffing van de toeslagen bevalt dan ligt het voor de hand om het sociale en fiscale systeem verder te vereenvoudigen en door te laten groeien tot een basisinkomen.
Alexander de Roo Voorzitter Basisinkomen Nederland, december 2021
