Willem heeft een vriend, Kees. Al vele jaren kennen wij elkaar, leeftijdsgenoten. Beiden er ruim 40 arbeidsjaren opzitten en beide in de bijstand terecht gekomen. We hebben maar een half woord nodig als het gaat om arm zijn, de onzinnige regelgeving, de schaamte en angst. Dat laatste, schaamte en angst, zit bij Kees dieper dan bij mij. Daarom neemt Willem Kees nog wel eens bij de arm als zijn gemeentelijke Sociale Dienst weer eens wat onzinnigs verzint.
Het schrijven van een Bezwaarschrift, bezoekje Bezwaren Commissie, naar de Rechtbank, als Kees “op het matje moet komen” bij de Sociale Dienst, gaat Willem mee.
De gesprekspartner bij de gemeente is altijd dezelfde mevrouw. Mevrouw X. Een k-wijf, een ijskonijn. In haar denken heeft haar gemeente altijd gelijk, alles is juridisch getoetst, gooit met wetsartikelen en als je het er niet mee 
eens bent; “dan gaat u toch naar de rechtbank!” Ja, ja tot en met Hoger Beroep komen we mevrouw X tegen. Zij is geen jurist, geen advocaat, maar juridisch medewerker van de Sociale Dienst.
Een paar maanden geleden hadden we (alweer) een bezwaarschrift ingediend. De reactie van de Bezwaren Commissie duurde nogal lang, dus er maar een reminder aan besteed. Binnen een week werd Kees gebeld; “uw bezwaar is door de Bezwaren Commissie niet ontvankelijk verklaard” zei een medewerker van de sociale dienst. Ik was helemaal van mijn padje toen ik dit hoorde. “Hoe kan een medewerker van de Sociale Dienst, een uitspraak van de Bezwaren Commissie wél weten en wij niet?” De medewerker zei; “eigenlijk is dit niet mijn taak, maar ik vond het wel zo netjes u te bellen, alvorens u de brief ontvangt.
Even voor de duidelijkheid; een Bezwaren Commissie dient onafhankelijk te zijn van de gemeente.
De brief komt binnen en wat denk je; de handtekening van mevrouw X staat er onder. Mevrouw X is nu de secretaris van de Bezwaren Commissie! Via een omweg nog navraag gedaan; hoe kan dit? Het antwoord; “mevrouw X werkt niet meer op de afdeling Sociale Zaken, maar werkt nu op de juridische afdeling! Als dit niet het toppunt is van belangenverstrengeling, het toppunt van de macht van de 4e macht, het toppunt van de rijen gesloten houden, het toppunt van de burger de toegang tot recht blokkeren, dan weet ook Willem het niet meer. ……….?????………..
Je kan moeilijk bezwaar maken tegen de Bezwaren Commissie? Een kennis van ons zei;” dit is toch niet normaal, zoek de pers op.” Nou, dat gaan Kees en Willem dus niet doen. Géén pers, géén rechtbank……..de 4e macht is ondoordringbaar voor een simpele burger.
Citaat uit Binnenlands Bestuur: Waar gaat het mis in de ambtelijke organisatie?
‘Mijn onderzoek laat zien dat in het conflict tussen de individuele belangen van de ambtenaren en de collectieve belangen van de samenleving, het belang van de ambtenaren wint. Een burger wil een zo goedkoop mogelijke en efficiënte overheid, maar een gemiddelde ambtenaar heeft belang bij een zo groot mogelijke organisatie met veel carrièrekansen. De Britse econoom Parkinson toonde in de jaren ‘50 al aan dat hierdoor ambtelijke organisaties blijven groeien. De samenleving krijgt steeds meer regels en ambtelijke organisaties worden steeds groter, complexer en onbeheersbaarder. Terwijl de maatschappelijke roep om het weer onder controle te krijgen steeds luider wordt.’
Kees liet mij een LinkedIn reactie zien waar Willem erg van schrok. Een reactie van een ex-ambtenaar;
Het valt wel mee, Kees met de mening uiten van ambtenaren, maar probleem is, dat de rotte appels er nooit worden uitgegooid. Dat zie je bij de politie, de Belastingdienst, bij Gemeentelijke Diensten enzovoort. Die foute figuren vergiftigen soms een afdeling, maar de arbeidspositie is zo sterk, dat men van zo’n iemand nooit afkomt. Daarnaast is er te weinig aandacht voor professionaliteit. Vooroordelen mogen geen rol spelen, maar doen dat soms wel. Een professionele organisatie moet daar tegen optreden, maar doet dat niet. Zie de Toeslagenaffaire. Daar was de organisatie zo zwak, dat de hogere lagen geen idee hadden van de praktijk. Ten kostte van de burgers.
- Kees; Hoe kan het dat die “foute figuren” op hun stoel blijven zitten en het “nieuwe bloed” er niet doorheen komt en vaak weer weg gaan? Hoe is dit mogelijk?
Omdat HRM medewerkers vaak slecht referenties trekken en afgaan op een mooie brief van de oud-werkgever. Bovendien hoort een goed psychologisch onderzoek ook onderdeel te zijn van de sollicitatie. En, niet onbelangrijk: netwerk deals. Ik schat, dat van elke gemelde vacature in de non-profit sector er 15 procent nep is, omdat de kandidaat al is gevonden en klaar staat. Voor de vorm nodigt men nog enkele andere sollicitanten uit, maar uiteindelijk is de reeds gekozen kandidaat ook officieel de beste ! Mooie advertenties in bepaalde kranten en op sites, allemaal nep, voor de vorm.
De macht van de 4e macht. Willem vraagt zich steeds vaker af; wie is nu de baas? De minister, de wethouder, de 2e Kamer, de gemeente raad, …….de rechter? ……….of is het de 4e macht, de ambtelijke organisatie?
Willem vindt dit wel een verontrustende ontwikkeling, een trein die al 50 jaar doordendert……….en tot heden geen stoptrein is.
Vaker is er geschreven over macht en tegenmacht, maar met de 4e macht is dit bijna onmogelijk. Men probeert wel door te dringen, de 4e macht te verzwakken, de 4e macht ter verantwoording te roepen. Maar dat blijkt het verzetten van bergen te zijn.
Onderstaand artikel in Binnenlands Bestuur heeft Willem uitgeprint en opgeslagen in zijn bestanden. Het is een scherpe columns van Piet van Mourik. Als ik dit lees, zou ik mij schamen om ambtenaar te zijn. Maar als ik zie hoe weinigen op dit artikel reageren, dan is mijn conclusie; de 4e macht houdt zichzelf in stand. Titel van deze column: Weg met de gelukzoekende ambtenaren!
Tenslotte.
Basisinkomen? Mijn overtuiging is dat de macht van de 4e macht sterk wordt beperkt. Immers er valt minder te controleren, te juridiseren, te administreren, te rapporteren, te sanctioneren enz.
Willem de Graaff, januari 2022
