De uitbraak van COVID-19 heeft de noodzaak van een UBI, het Universeel BasisInkomen onder een vergrootglas gelegd. Het arbeidsurenverlies was door de robotisering, de digitalisering en de technische ontwikkeling ook al in gang gezet.
Dat is alleen maar fijn voor het bedrijfsleven. Robots kunnen werk veel efficiënter doen dan mensen. Het bedrijfsleven vaart wel bij die ontwikkeling.
Maar de overheid is de pineut. Die loopt door het arbeidsurenverlies inkomstenbelasting mis. Logisch zou zijn als het bedrijfsleven extra wordt belast om dat nadeel voor de overheid te compenseren.
Maar ook de werknemers die minder uren maken, zijn de pineut. Dat verlies aan inkomsten kan worden opgevangen met een basisinkomen, een UBI. De daardoor ontstane toename aan koopkracht is ook van belang voor het bedrijfsleven. Het stimuleert namelijk de vraag naar producten.
Waarom een basisinkomen, een UBI?
Een UBI heeft tal van voordelen:
- Met een UBI bereikt de overheid ALLE legale burgers.
- Het hoeft niet te worden aangevraagd.
- Er is vrijwel geen controle nodig of men er nog recht op heeft.
- Er kan nagenoeg niet mee gefraudeerd worden.
Hoe ziet het eruit?
- De hoogte van het UBI zou bijvoorbeeld kunnen liggen op de armoedegrens: 60% van het mediaan inkomen. Dat kan jarenlang zo blijven. Desgewenst kan telkens na het verstrijken van een regeertermijn gekeken worden of het moet worden aangepast.
- Voor overige inkomsten kan een vlaktaks worden gehanteerd, bijvoorbeeld 40%.
- Om het voordeel van het UBI voor hoge inkomens af te zwakken zou ik een extra belasting op inkomsten boven modaal willen voorstellen; bijvoorbeeld 30%.
- Het UBI kan worden ingevoerd als negatieve inkomstenbelasting[i] voor iedereen, dus ook voor mensen zonder inkomsten. Dat is simpel.
Noodsituatie door corona
Nu als gevolg van de corona-uitbraak veel mensen zonder werk komen te zitten en als gevolg daarvan in financiële nood dreigen te geraken, komt een UBI als geroepen. Met de invoering van een voldoende hoog UBI kan immers armoede worden voorkomen. Iedereen ontvangt dan voldoende geld dat zorgt voor voldoende sociale zekerheid.
Noodsituatie door neoliberaal beleid
Maar ook voordat de COVID-19 pandemie uitbrak was er eigenlijk al een noodsituatie. Die was veroorzaakt door een 40-tal jaren neo-liberaal beleid. Dat beleid had vooral huisgehouden onder de middenklasse. Mensen met een laag inkomen kregen nog steun in de vorm van toeslagen om de ergste nood te keren.
Politieke partijen die zich inzetten voor de zwakkeren in de samenleving zijn bang dat het UBI niet hoog genoeg zal zijn om het verlies aan toeslagen te compenseren. Want die zullen dan vervallen. Maar de politiek moet zich realiseren dat het huidige toeslagenstelsel geen reëel alternatief is voor een UBI dat hoog genoeg is. Hopelijk brengt de toeslagenaffaire de politiek tot het besef dat de invoering van een UBI gewoon een kwestie is van fatsoen en beschaving.
Het neoliberalisme is funest geweest voor de samenleving?:
- Er is een tweedeling ontstaan tussen arm en rijk.
- Ongeveer een kwart van de bevolking verkeert in armoede.
- Het milieu wordt geteisterd door stikstof, CO2 en ultrafijnstof.
Er ontstaat een nieuwe gevaarlijke klasse. Guy Standing waarschuwde er enkele jaren geleden al voor in zijn boek “The Precariat: The New Dangerous Class”.
De overheid heeft in de afgelopen veertig jaar de belangen van het bedrijfsleven behartigd. Nog steeds zie je dat dat gebeurt zoals nu tijdens de coronacrisis: het bedrijfsleven wordt met tientallen miljarden euro’s gesteund maar de burger niet.
De overheid had voor een te volgen democratisch beleid te raden moeten gaan bij de sociologie.
De economische wetenschap is de motor van het neoliberalisme. Het behartigt de belangen van het bedrijfsleven. Het eigenbelang van het bedrijfsleven is vaak strijdig met het algemeen belang van de samenleving.
Misschien mag ik in dit verband verwijzen naar de blogspot Toegepaste Sociale Wetenschap waarop professor Henk de Vos regelmatig zijn interessante blogs post zoals “Met het vulgair-economisch neoliberale denken val je in je zelf gegraven valkuil”.
In de Tv-uitzending Buitenhof van 31 mei 2020 bracht minister van staat Herman Tjeenk Willink dit probleem ook ter sprake.
“Hoe is het op te lossen als het al niet lukte toen het nog goed ging”, zei hij, doelend op de periode vóór de coronacrisis.
“Je kunt het probleem niet oplossen met de denkwijze die het probleem heeft veroorzaakt,” citeerde hij Albert Einstein. “Een revolutie ontketenen in een tijd van recessie is ook niet zo verstandig,” voegde hij er gekscherend aan toe.
Ik denk dat hij simpelweg de invoering van een UBI als oplossing had moeten aanraden.
Amersfoort, november 2020
Joop Böhm
[i] Negatieve inkomstenbelasting kun je zien als een variant op basisinkomen waarbij de belastingdienst het uitbetaalt, voor zover het hoger is dan de belasting die je op ander inkomen af moet dragen. Tegenwoordig worden hiervoor ook de termen verzilverbare heffingskorting en uitkeerbare heffingskorting gebruikt.
Zie voor meer achtergrond informatie Is Negatieve Inkomsten Belasting een acceptabele uitvoeringswijze voor Basisinkomen?
