Ecologisch basisinkomen, een experiment om de ecologische voetafdruk te beperken

De huidige coronapandemie heeft veel mensen bewustgemaakt van het belang van sterke sociale stelsels en basiszekerheden. Duitsland heeft deze handschoen opgepakt en start dit jaar een langlopende proef met een universeel basisinkomen. Met als doel om na te gaan of het mensen helpt om gezonder en socialer te gaan leven met minder financiële zorgen. Aan deze proef doen 120 deelnemers mee die als groep een afspiegeling vormen van de maatschappij.

De discussie die voor- en tegenstanders hebben is vaak terug te voeren op morele argumenten. Hoe rechtvaardig vinden we het als iemand gratis geld krijgt waar hij niets voor hoeft te doen? Je moet immers werken voor je geld, is de algemeen heersende opvatting.

Steeds meer mensen zijn zich bewust van hun eigen Ecologische Voetafdruk en willen deze zo klein mogelijk houden. Gaan bewust om met hun eigen koop- en eetgedrag. Willen samen vanuit een coöperatieve gedachte leefgemeenschappen starten, willen meer spullen met elkaar delen. Kortom een leven gaan leiden met een Ecologische Voetafdruk die kleiner is dan onze planeet. Wetende dat we in Nederland een gezamenlijke voetafdruk hebben van 3,2 planeet.

Een Ecologisch Inkomen is een basisinkomen dat je als persoon in Nederland nodig hebt om zo te kunnen leven dat jouw eigen Ecologische Voetafdruk binnen de grenzen van de planeet blijft. Voordeel is dat je iemand anders in staat stelt om op de oude voet verder te leven. Dus hoe groter de groep mensen wordt die met een kleine voetafdruk leeft, des te meer komen wij als Nederlandse samenleving in balans.

Maar hoe bereik je zo’n Ecologisch Inkomen? En zijn wij bereid als samenleving hiernaar te kijken? Willen we diegenen helpen die ons indirect ook helpen zodat niet alleen wijzelf maar ook onze kinderen en kleinkinderen een goed bestaan kunnen opbouwen?

Als we een Ecologisch Inkomen introduceren zal het duidelijk zijn dat we elkaar nodig hebben: Enerzijds zijn er de mensen die werken, inkomsten verwerven en hierover belasting afdragen en anderzijds zijn er mensen die niet direct of slechts gedeeltelijk deelnemen aan het arbeidsproces, maar wel zelfvoorzienend zijn. Mensen met een grote Ecologische Voetafdruk versus mensen met een kleine Voetafdruk. Samen kunnen we de samenleving in balans brengen en de toekomst voor onze planeet houdbaar. Hiermee ontstaat een besef van onderlinge verbondenheid. We hebben elkaar nodig om onze economische en financiële systemen in balans te brengen en weer dienstbaar te maken aan de samenleving.

Momenteel is de wereldwijde schuldenberg ruim 3,5 keer zo groot als het wereldwijde bruto binnenlands product. Het beoordelen van de hoogte van schuld koppelen we in de praktijk aan vaste verhoudingen. Dit zorgt ervoor dat bij een hoger bbp landen steeds meer schuld kunnen creëren zonder dat de verhoudingen veranderen. Kunnen we in absolute zin steeds hogere schulden aangaan alleen omdat onze economie groeit? Het aangaan van schulden is niets anders dan een deel van de toekomst naar het heden halen. Dit is geen probleem als we in een onbeperkte en onbegrensde wereld zouden leven. Echter, onze omgeving is beperkt. We hebben maar één planeet waarop onze economische activiteiten kunnen plaatsvinden.

Uitgangspunt van het boek Vlindereconomie is om het leven op aarde voor toekomstige generaties op verantwoorde wijze veilig te stellen. Ons economisch gedrag lijkt nog het meest op een rups. In de natuur transformeert een rups uiteindelijk in een vlinder. Vlindereconomie laat zien hoe we deze transformatie in economisch opzicht kunnen maken. Het eerste wat ons daarbij te doen staat is het creëren van tijd. Tijd om de juiste beslissingen te nemen en tot adequate oplossingen te komen.

De tijd kunnen we in ons voordeel draaien door genoegen te nemen met minder verplichte economische groei. Met een gemiddeld groeipercentage van 3% per jaar verdubbelt de economie elke 24 jaar. Bij een gemiddeld groeipercentage van 1% per jaar (een van de voorstellen in Vlindereconomie) verdubbelt de economie elke 72 jaar. Een verschil van maar liefst 48 jaar. Onderzoek toont aan dat een lager economische groeipad er voor zorgt dat de vermogensongelijkheid in een samenleving verder toeneemt.

Kortom lagere economische groei zorgt ervoor dat we onze Ecologische Voetafdruk verkleinen. Aan de andere kant dienen we maatregelen te treffen om de vermogensongelijkheid te reduceren. Introductie van een Ecologisch Inkomen vormt de basis voor het overdragen van een gezonde planeet aan de volgende generaties.

In Nederland zouden we in navolging van Duitsland kunnen starten met een vergelijkbaar experiment. Inmiddels zijn er ongeveer 150 geregistreerde inwoners van een ecodorp woonachtig in Nederland. De inwoners van een ecodorp zijn veelal zeer bewust bezig om hun eigen Ecologische Voetafdruk zo klein mogelijk te houden. Een experiment dat waardevolle informatie kan opleveren en inzicht geeft op welke wijze het gedrag van de inwoners verandert en hetgeen mogelijk wordt gemaakt door het onvoorwaardelijk ontvangen van een inkomen.

Jack Cox, mei 2021

Jack Cox schreef het boek Vlindereconomie  – van groei naar ontwikkeling.
Uitgegeven door Ecosenso.
Lees meer over de ecodorpen via het EcodorpenNetwerk.