Klik op de vraag waar je antwoord op wilt hebben.
Wat is basisinkomen?
Basisinkomen is een periodiek uitgekeerd en vrij besteedbaar bedrag voor iedere burger, dat voldoende is om volwaardig van te leven, zonder dat daar een verplichting tegenover staat en ongeacht het inkomen, vermogen of de samenstelling van het huishouden.
Wat zijn de kenmerken van basisinkomen?
Basisinkomen heeft de volgende kenmerken: voor ieder individu, geen toets op inkomen en vermogen, geen plicht tot tegenprestatie en hoog genoeg om van te leven.
Iedere persoon, ongeacht leeftijd, geslacht, afkomst, woonplaats heeft recht op basisinkomen.
Basisinkomen wordt per persoon uitgekeerd, en dus niet op basis van een gezin of huishouden.
Basisinkomen is een mensenrecht zonder toets op inkomen en/of vermogen en zonder verplichting tot tegenprestatie.
Het bedrag moet hoog genoeg zijn om een waardige levensstandaard mogelijk te maken, die overeenkomt met de sociale en culturele standaard.
UBI of OBI, wat is het verschil?
Basisinkomen is universeel en onvoorwaardelijk als het voldoet aan de vier criteria of kenmerken: voor ieder individu, geen toets op inkomen en vermogen, geen plicht tot tegenprestatie en hoog genoeg om van te leven.
Het universele en het onvoorwaardelijke betekenen dat het bijna voor iedereen is en dat er bijna geen voorwaarden zijn aan het ontvangen van een basisinkomen, behalve rond nationaliteit en migratie, en mogelijk verschillen in de hoogte van het bedrag afhankelijk van de leeftijd.
De term Onvoorwaardelijk BasisinInkomen (OBI) is veel gebruikt de afgelopen jaren. In de Engelstalige wereld spreken ze vaak over een UBI, Universal Basic Income, te vertalen in Universeel BasisInkomen. Het blijft voor beide uitdrukkingen UBI en OBI dat het streven is een basisinkomen te verstrekken dat voldoet aan de vier criteria.
Waarom is basisinkomen zoveel in het nieuws, we hebben het toch best goed?
Ja en nee. Nederland is materieel een van de welvarendste landen ter wereld. Tegelijkertijd heeft ons economische en sociale beleid een verwoestend effect op de levens van veel mensen. Zo stijgen de reële lonen al 30 jaar niet meer als gevolg van globalisering. Dat wil zeggen dat mensen steeds minder koopkracht hebben. Meer en meer mensen leven in economische onzekerheid door de flexibilisering van de arbeidsmarkt en werkloosheid. Door technologische ontwikkelingen zullen steeds meer banen verdwijnen. Sociale zekerheid wordt daardoor steeds duurder en ineffectiever. We hebben nieuwe mechanismen nodig om de levensstandaard van grote groepen mensen op peil te houden. Het basisinkomen is het enige sociale beleid dat gegarandeerd iedereen bereikt, in tegenstelling tot de huidige regelingen die gebaseerd zijn op gedrags- en inkomenstoetsen.
Je hoort veel over basisinkomen, maar dekt de vlag altijd de lading?
- Bij de experimenten in gemeenten wordt niet voldaan aan het criterium voor iedereen. Men beperkt zich toch een kleine groep, die dan vooral uit bijstandstrekkers bestaat.
Breed geaccepteerd is overigens dat voor kinderen andere bedragen kunnen gelden dan voor volwassenen, en dat regelingen nodig zijn rond migratie.
- Veel actuele voorstellen (bijvoorbeeld van de Vrijzinnige Partij en van de Jonge Democraten) zijn zo laag dat aanvullingen per huishouden (of voor alleenstaanden) nodig zijn. Dat staat op gespannen voet met het criterium individueel.
- Ook zijn er varianten die wel voorwaarden stellen.
Zie als voorbeeld de gemeentelijke experimenten die zeer sterk zijn ingebed aan in een complex van regels
Een ander voorbeeld is het participatie-inkomen, dat alleen beschikbaar is voor mensen die een aantoonbare tegenprestatie leveren of een opleiding volgen.
Een derde voorbeeld is de beperking tot wie het nodig heeft, wat betekent dat er een toets moet zijn op inkomen en/of vermogen. - Ook aan het criterium hoog genoeg (minstens € 1.400) wordt vaak getornd, soms met de betaalbaarheid als overweging, soms als eerste stap naar een volwaardig basisinkomen.
Een bedrag van circa € 800 of minder (ongeveer de AOW voor samenwonenden) zou je een beperkt basisinkomen kunnen noemen, een bedrag rond de € 1.1.00 een bescheiden basisinkomen (bijvoorbeeld petitie basisinkomen2018).
Hoe hoog moet het basisinkomen zijn?
Het basisinkomen moet hoog genoeg zijn om ook de meest kwetsbare groepen een bestaansminimum te garanderen. De Vereniging Basisinkomen streeft naar een bedrag van minimaal € 1.400 per maand. Denkbaar is dat voor een beperkte groep zorgafhankelijken daarop nog aanvullende voorzieningen nodig zijn.
Bij een basisinkomen lager dan € 1.400 zijn aanvullende voorzieningen nodig Het is niet de bedoeling dat door het basisinkomen de voorzieningen slechter worden dan nu het geval is.
Hoe gaan we dat betalen?
Er zijn verschillende manieren om het basisinkomen te betalen. Een basisinkomen van € 1.400 euro per maand voor volwassenen zou rond de 230 miljard per jaar kosten (Nederland heeft 12,7 miljoen volwassen inwoners). Dat is ongeveer 30 % procent van het bbp. Dat lijkt veel, maar realiseer je dat de overheid nu al meer dan de helft van het bbp beheerst (zorg, sociale zekerheid). Alle vrijstellingen, aftrekposten en heffingskortingen zijn daarbij niet eens meegerekend (meer dan 50 miljard per jaar).
Het basisinkomen kan ook worden betaald door een verhoging van het btw-tarief of van de vermogensbelasting (die momenteel onder het internationale gemiddelde ligt en in de afgelopen jaren steeds is gedaald), het verhogen van milieuheffingen of een belasting op grote financiële transacties.
Er zijn dus verschillende manieren om het basisinkomen te financieren. Het is uiteindelijk vooral een kwestie van politieke wil. Er was immers ook geld om de banken te redden na de financiële crisis.
Zie ook de pagina met modellen en met name Basisinkomen: haalbaar en betaalbaar waarin meerdere opties aan de orde komen.
Er is ook een uit het Frans vertaald overzicht van mogelijke financieringsbronnen: Hoe kan een basisinkomen gefinancierd worden?
Gaan mensen dan nog wel werken?
Uit een experiment met het basisinkomen in Canada blijkt dat mensen in uren minder betaald werk verrichten, circa 10 %. En hun gezondheid werd beter: de zorgconsumptie nam af met 10 %.
De groepen die minder gaan werken zijn over het algemeen getrouwde vrouwen die ervoor kiezen langer zwangerschaps- of ouderschapsverlof te nemen en jongvolwassenen die langer studeren. Ze blijven zich dus zinvol inzetten voor de samenleving. De waarde van al het onbetaalde werk in Nederland wordt nu al geschat op meer dan de helft van het bbp.
Ook de Corona-crisis (voorjaar 2020) heeft laten zien dat mensen graag de handen uit mouwen steken.
Waarom zouden rijke mensen ook basisinkomen moeten krijgen? Dat hebben zij toch niet nodig?
Basisinkomen is een recht, geen vorm van liefdadigheid. Een systeem dat alleen de “armen” helpt, zou de scheiding tussen arm en rijk in stand houden.
Bovendien zou dan per geval bepaald moeten worden of iemand “arm genoeg” is, wat een controle-apparaat noodzakelijk maakt. Een basisinkomen voor iedereen draagt juist bij aan de sociale samenhang en solidariteit.
Bedenk ook: hoe meer belasting je betaalt, hoe meer je bijdraagt aan je eigen basisinkomen.
Eventueel zou de inkomstenbelasting voor veel verdienenden iets verhoogd kunnen worden met een toptarief.
Waarom moet ik betalen voor een ander die niet werkt?
Dat is op dit moment ook al zo. De werkenden betalen voor de niet werkenden: de kinderen, de bejaarden, de werklozen, de arbeidsongeschikten. Daar zijn we een gemeenschap voor.
Maar bedenk: zelf ontvang je ook een basisinkomen, en het staat je dus vrij om zelf ook minder te gaan werken, of zelfs helemaal geen betaald werk te doen, als je kunt rondkomen van weinig geld.
Wat zijn de voordelen voor mensen met een uitkering
Wanneer je een uitkering ontvangt en wilt gaan werken, ga je er vaak financieel op achteruit. Het verdiende geld wordt belast en gekort op je uitkering. Het zoeken en vinden van een baan brengt ook verborgen kosten met zich mee (kinderopvang, vervoer naar sollicitaties, aanschaf kleding). Daar komt bij dat de banen vaak tijdelijk en onzeker zijn waardoor je het risico loopt dat je binnen korte tijd opnieuw een uitkering moet aanvragen.
Met een basisinkomen loont het altijd om te werken, ook wanneer het gaat om laagbetaalde of tijdelijke banen. Het draagt dus ook nog bij aan de noodzakelijke flexibilisering van de arbeidsmarkt.
Wat zijn de voordelen voor werknemers
Veel mensen met een fulltime baan willen eigenlijk minder werken. Een op de vier werknemers werkt structureel over en meer dan een op de tien heeft last van een burn-out. Daartegenover staan ruim een half miljoen mensen, die zoeken naar betaald werk..
Met een basisinkomen hebben werknemers de keuze of ze fulltime of parttime willen werken. Ze kunnen er ook voor kiezen om zich om te scholen. Daarnaast verbetert hun onderhandelingspositie; ze kunnen “nee” zeggen tegen slechte arbeidsomstandigheden of onproductief werk.
Als meer mensen part time gaan werken vergroot dat de mogelijkheden voor werkzoekenden.
Wat zijn de voordelen voor werkgevers
Mensen die inhoudelijk gemotiveerd voor hun werk zijn, presteren beter dan mensen die uitsluitend voor het geld werken. Met een basisinkomen krijgen werkgevers meer gemotiveerde en productieve werknemers. Het ziekteverzuim zal hierdoor afnemen. Daarnaast kunnen de arbeidskosten dalen voor werk dat aantrekkelijk gevonden wordt.
Wat zijn de voordelen voor vrouwen
Veel vrouwen hebben te maken met de zogenaamde triple burden: ze voeden kinderen op, werken (parttime) en zorgen voor oudere familieleden. Wanneer een vrouw ervoor kiest om zorgtaken op zich te nemen en minder of geen betaald werk te verrichten, wordt ze afhankelijk van een partner of instantie. Met een basisinkomen krijgen vrouwen financiële zekerheid en daarmee meer zeggenschap over hun eigen leven.
Wat zijn de voordelen voor jongeren
Veel jongeren gaan laagopgeleid van school omdat ze niet gemotiveerd zijn. Ze raken vervolgens werkloos, en moeten dan vaak geestdodend werk doen, waardoor ze nog meer gedemotiveerd worden. De keuzes die ze jong maken, veroordelen hen voor de rest van hun leven. Een basisinkomen geeft deze jongeren zelfbeschikking en vrijheid. Ze hebben de mogelijkheid om later alsnog aan die opleiding te beginnen, of om werk te zoeken dat ze aanspreekt.
Wat zijn de voordelen voor bedrijven
Bedrijven zijn afhankelijk van de koopkracht van hun klanten. Met een basisinkomen heeft iedereen inkomenszekerheid en daarmee voldoende koopkracht om de economie draaiende te houden.
Daarnaast hebben kleine en startende ondernemers in Nederland geen buffer om op terug te vallen; ze worden niet beschermd door sociale zekerheidsvoorzieningen zoals de ww, ziektewet of pensioen. Met een basisinkomen krijgen ondernemers meer economische zekerheid. Ze kunnen meer risico’s nemen en zo innovatiever en creatiever hun bedrijf opzetten en runnen.
Is basisinkomen politiek haalbaar?
Basisinkomen is zeker politiek haalbaar! In de jaren 70 stond het al op de agenda van een aantal politieke partijen in Nederland (PPR en D66). Het huidige systeem is ineffectief en duur. Daarnaast biedt het geen oplossingen voor werkloosheid, de steeds sneller veranderende arbeidsmarkt (onder meer door robotisering en kunstmatige intelligentie) en de toenemende armoede.
Naarmate het draagvlak voor het basisinkomen onder de Nederlandse bevolking toeneemt, wordt het voor politieke partijen steeds noodzakelijker om het onderwerp in hun programma op te nemen, willen zij het contact met de kiezers terugwinnen. De groeiende groep teleurgestelde mensen die zich afkeren van de politiek zal weer gaan stemmen op het moment dat een politieke partij een positieve toekomstvisie uitdraagt in de vorm van het basisinkomen.
Het is dus aan onszelf om ervoor te zorgen dat het basisinkomen er komt.
De meest recente berichten over basisinkomen en politiek kun je hier vinden.
Hoe gaan we ervoor zorgen dat het basisinkomen er ook daadwerkelijk komt?
Geweldige dingen ontstaan nooit zomaar. We moeten ons organiseren, lobby-en, ons informeren, anderen enthousiasmeren, en stemmen op een partij, die het basisinkomen nastreeft.
Ga naar “‘Over ons’” om meer te weten te komen over de initiatieven van de Vereniging Basisinkomen. Iedereen kan iets bijdragen vanuit zijn of haar specifieke talenten. Een goede manier om het basisinkomen nog meer in de politieke mainstream te krijgen is door het opzetten van pilotprojecten, waarmee lokale gemeenschappen de eerste stappen zetten richting een basisinkomen. Deze projecten zijn eerder in verschillende vormen uitgevoerd in ondermeer India, Canada en Namibië, met positieve uitkomst voor alle betrokkenen. Op dit moment worden evaluaties van experimenten verwacht opgezet in Nederland en Finland.
Lees meer hierover bij ‘Overzicht experimenten’
Heet dat niet communisme, iedereen hetzelfde inkomen?
Met communisme heeft het weinig te maken. Met een onvoorwaardelijk basisinkomen krijgt iedereen hetzelfde minimum, maar daarnaast mag je zoveel bijverdienen als je wilt, en je vermogen mag je ook houden. Er blijven dus verschillen in salaris en rijkdom, maar we beschermen de minst welvarenden en zorgen dat niemand buiten de boot valt, zoals nu.