In vervolg op de eerdere artikelen volgt nu het overzicht van de financiering van de eerste tussenstap: de burgerbijslag en de woontoeslag
De bruto-kosten van deze tussenstap zijn als volgt:
| Betreft | Voor | Bedrag per | Aantal in | Totaal |
| maand in € | miljoenen | in € miljard | ||
| burgerbijslag | volwassenen tot AOW | 600 | 10,9 | 78,5 |
| woontoeslag | woning (excl. AOW) | 400 | 5,8 | 27,8 |
| verhoogde kinderbijslag | kinderen tot 18 jaar | 250 | 3,3 | 9,9 |
| Totale bruto kosten | 116,2 |
Het aantal inwoners van Nederland is circa 17,8 miljoen[1].
Daarvan zijn er 3,3 miljoen kinderen tot 18 jaar[2] en 3,6 miljoen ouderen vanaf de AOW-leeftijd[3]. Resteert 10,9 miljoen volwassenen tot de AOW-leeftijd.[4]
Het aantal woningen is circa 8 miljoen[5].
We schatten daarvan 2,2 miljoen worden bewoond door mensen boven de AOW leeftijd.
Voor de financiering geven we een globale indicatie in onderstaande tabel.
Sommige bedragen zijn geschat, alle bedragen zijn momentopnamen. Het totaal onderaan is iets hoger dan de bruto-kosten, dat geeft enige ruimte voor aanpassingen en correcties.
| Betreft | Bedragen in miljarden € | ||||||
| uitgaven | besparing | ||||||
| algemene heffingskorting | 25,8 | 15,8 | |||||
| arbeidskorting | 31,8 | 30,0 | |||||
| combinatiekorting | 1,9 | 0,5 | |||||
| ouderenkorting | 5,4 | ||||||
| totaal heffingskortingen | 64,9 | 46,3 | |||||
| kinderopvang | 4,3 | n.v.t. | |||||
| tegemoetkoming ouders | 7,7 | 7,7 | |||||
| woningmarkt | 4,6 | 4,0 | |||||
| zorgtoeslag | 6,0 | 4,0 | |||||
| totaal toeslagen | 22,6 | 15,7 | |||||
| oudedagsvoorziening | 48,2 | ||||||
| arbeidsongeschiktheid | 13,2 | 5,0 | |||||
| bijstand etc. | 6,9 | 3,0 | |||||
| ziekte en verlof | 4,8 | 2,4 | |||||
| jonggehandicapten | 3,8 | 1,5 | |||||
| werkloosheid | 3,6 | 1,5 | |||||
| uitkeringen totaal | 80,5 | 13,4 | |||||
| hypotheekrenteaftrek | 9,3 | 6,2 | |||||
| studiefinanciering | 5,5 | 5,5 | |||||
| uitvoeringskosten | 8,0 | 1,0 | |||||
| diverse kleine posten | 22,8 | 12,7 | |||||
| aanpassing IB | 20,0 | ||||||
| vermogen en bedrijven | 10,0 | ||||||
| totaal extra belastingen | 30,0 | ||||||
| TOTAAL besparingen en extra belastingen | 118,1 | ||||||
Toelichting:
De bedragen voor de heffingskortingen betreffen het jaar 2023 (miljoenennota)[6].
Bij de heffingskortingen is ingeschat dat een deel van de kortingen bij de AOW’ers terecht komt, waarop in deze benadering niet kan worden bespaard. Ook worden de uitkeringen lager, waardoor niet ook bezuinigd kan worden op de heffingskortingen.
Dat laatste speelt vooral bij de algemene heffingskorting (geschat dat € 10 miljard over blijft). Bij de arbeidskorting vervalt maar € 1,8 miljard omdat deze niet vaak voorkomt bij AOW-ers en uitkeringsgerechtigden. De ouderenkorting blijft geheel in stand.
Ook de toeslagen betreffen het jaar 2023[7].
In de tegemoetkoming ouders zijn zowel het kindgebonden budget als de kinderbijslag opgenomen.
De kinderopvang wordt op ander wijze geregeld, we nemen aan dat daar hetzelfde bedrag voor nodig is.
Een deel van de huurtoeslag (€ 1,6 miljard) en van de zorgtoeslag (€ 2 miljard) blijft bestemd blijft voor ouderen met AOW.[8]
In de tabel staan ook uitkeringen[9], die blijven in stand behalve dat een deel van de bijstand (€ 3 miljard) en van de WW (werkloosheid) (€ 1 miljard) al wordt uitgekeerd als burgerbijdrage en dus hier kan vervallen.
Ook de hypotheekrenteaftrek[10] komt deels bij de ouderen terecht en wordt slechts voor 2/3e geschrapt.
De studiefinanciering[11] kan in zijn geheel vervallen met de introductie van de burgerbijslag.
Opgevoerd is een schatting van € 8 miljard voor de totale uitvoeringskosten van instanties als UWV, SVB, Belastingdienst, Dienst Toeslagen en gemeentelijk instanties.[12]
In deze tussenstap is alleen een bescheiden besparing van € 1 miljard aan de orde bij de Belastingdienst en de Dienst Toeslagen, rekening houdend met de extra uitvoeringskosten die gemaakt moeten worden om de woonbijdrage te regelen.
De € 20 miljard voor de  aanpassing van de inkomstenbelasting (IB) is een te bereiken bedrag. We schatten in dat dat haalbaar is met enkele belastingschijven van 40 % en 50 % en een toptarief van 55 % of zelfs 60%. Zie onze eerder teksten over dit onderwerp in De financiering van de tussenstappen naar basisinkomen in grote lijnen.
Bij de precieze uitwerking moet ook goed gelet worden op de koopkrachteffecten voor verschillende inkomensklassen.
Ook de extra inkomsten door vermogen en bedrijven meer te belasten van € 10 miljard is een doel. Zie ook De financiering van de tussenstappen naar basisinkomen in grote lijnen.
Alexander de Roo
Reyer Brons
Februari 2023
De nota Twee tussenstappen naar volledig basisinkomen: een burgerbijslag en een burgerinkomen (16 blz. PDF) is in te zien en te downloaden.
Bovenstaande tekst is gebaseerd op punt 2 van het vierde hoofdstuk van de nota.
Het voorwoord is eerder geplaatst, evenals het inleidende hoofdstuk 1, hoofdstuk 2 over de burgerbijslag,  hoofdstuk 3 over het burgerinkomen en de hoofdlijnen van de financiering (punt 4.1).
Een reactie op deze nota (correcties, verbeteringen, andere suggesties, andere zienswijzen zijn welkom bij de auteurs.
Als er reacties komen die daartoe aanleiding geven, wordt een verbeterde versie van deze nota gemaakt.
[1] Bron CBS: Bevolking gegroeid naar 17,8 miljoen inwoners, vooral door migratie.
[2] Bron CBS: Jongeren in Nederland, Landelijke Jeugdmonitor 2020
[3] Bron CBS: Personen met AOW-uitkering; geslacht, leeftijd en migratieachtergrond.
[4] Dit aantal is een momentopname. Het is overigens ook een aftreksom van getallen uit bronnen met niet precies dezelfde peildata, dus beperkte afwijkingen zijn waarschijnlijk.
[5] Bron CBS: 42 procent van alle woningen is een rijtjeshuis.
[6] Bron: Miljoenennota 2023, Bijlage 9. Fiscale regelingen
[7] Bronnen:
- Kinderopvang en Tegemoetkoming ouders: Sociale Zaken en Werkgelegenheid
- Woningmarkt (huurtoeslag): Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
- Voor de zorgtoeslag is geen recente bron gevonden. Een oud getal (5,3) is verhoogd gezien de voorspelde stijging.
[8] Dat in deze benadering de systematiek van de heffingskortingen overeind blijft voor de ouderen et AOW, is uiteraard een verveld punt aangezien ook het doel is om het stelsel te vereenvoudigen. Wij hopen dat daar vroeg of laat een betere aanpak voor ontworpen wordt.
[9] Bron: Sociale Zaken en Werkgelegenheid
[10] Bron: Miljoenennota 2023, Bijlage 9. Fiscale regelingen
[11] Bron: VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
[12] Deze € 8 miljard  is een ruwe schatting gebaseerd op de volgende bronnen en overwegingen:
- SVB 2020 jaarverslag blz. 39 € 355,1 miljoen
- UWV 2020 jaarverslag blz. 7 € 1.978 miljoen
- Belasting en Toeslagen, tabel 58 BD 2023 € 3.052 miljoen. We schatten dat hiervan slechts € 0,5 miljard te maken heeft met heffingskortingen en aftrekposten.
DG Toeslagen 2023 € 410,6 miljoen - Begroting SZW Uitvoeringskosten € 2.883,3 miljoen
Arbeidsmarkt € 1,897,7 miljoen.
Ons is eerlijk gezegd niet duidelijk wat dit precies is en of hier sprake is van dubbeltelling met andere zaken die we hier opsommen. - Voor de uitvoeringskosten van de gemeentelijke sociale diensten maken we een schatting door de apparaatskosten van de gemeente Amsterdam, blz. 367) € 84,3 miljoen werk gerelateerd en € 15,6 miljoen i.v.m.. armoede) te vermenigvuldigen met 14,5 omdat Amsterdam 6,9% krijgt van het Gemeentefonds, dus circa € 1,5 miljard.
Er zijn echter aanwijzingen dat dit veel te laag is. Diverse wethouders suggereren dat de kosten van de bijstand circa 160 % zijn van wat er feitelijk wordt uitgekeerd wordt. Dan zouden de uitvoeringskosten landelijk circa 4 miljard zijn ….
Onze minimale optelling komt op circa € 4,7 miljard, maar met de SZW kosten en de hoger schatting voor de kosten van de bijstand erbij op bijna  € 12 miljard.
Hier moet dus nog wel een keer naar gekeken worden door meer ter zake deskundigen!
