Halverwege de groene eeuw 1970-2070, politieke biografie van Alexander de Roo.

Alexander de Roo is een optimist. Hij schreef een boek over zijn leven in de politiek met als ondertitel:

Er is hoop voor de aarde

Het boek gaat vooral over zijn politieke carrière in Brussel als medewerker en lid van het Europese Parlement. Maar ook over de partijen links van het midden in Nederland, met name de PSP en later Groen Links. En niet te vergeten de langdurige fusieperikelen tussen PSP, PPR en CPN.
Ook de protestbewegingen in de 70-er en de 80-er jaren komen aan de orde.
Voor mensen zoals ik, die die tijd meegemaakt hebben, heel veel herkenningspunten. Mooi om dat eens helder opgeschreven te zien.

Inhoudelijk gaat het boek vooral over ‘groene’ onderwerpen zoals luchtvervuiling, geluidshinder, afval, klimaat, voedsel en natuur. Het is duidelijk het verhaal van een gelovige of nog beter, van een activistische profeet.
Zoals hij zelf zegt aan het slot van het boek:
Op z’n sterfbed in 2002 zegt m’n vader dat ik toch dominee geworden ben, voor het groene geloof. Inderdaad is mijn politieke overtuiging nu ecologie. Natuur en klimaat zijn voor mij de belangrijkste redenen om in de groene politiek actief te blijven. De opkomst van groen begint rond 1970. Het zal helaas nog tientallen jaren duren voordat we de uitdagingen van klimaatchaos en natuur degradatie onder controle hebben. Rond 2060 slaat de groei van de wereldbevolking om in afname. De groene eeuw duurt van 1970 tot 2070.

In deze recensie ga ik niet verder in op het hoofdonderwerp van het boek, maar op het basisinkomen waarover in het boek een apart hoofdstuk is opgenomen.

Basisinkomen

Alexander de Roo begon zijn loopbaan als overtuigd Marxist, maar ergens in de loop van de tachtiger jaren sijpelde die overtuiging weg. Het succes van de sociaaldemocratie bij de wederopbouw na de tweede wereldoorlog loopt volgens hem op zijn eind. De vakbonden verliezen hun betekenis en het recept van meer staatsinvloed op bedrijven werkt niet zo goed meer.
Maar het socialistische ideaal van vrijheid en gelijkheid bleef hem wel bezielen.  In de tachtiger jaren ging hij zich mede daarom verdiepen in het basisinkomen en propageerde dat in zijn politieke omgeving.

Een apart hoofdstuk van circa 30 van de 200 bladzijden in het boek gaan over het basisinkomen. Alexander was, samen met bekende coryfeeën als Guy Standing en Philippe van Parijs, één van de oprichters van het internationale BIEN in 1986.

Hij was 16 jaar penningmeester in het bestuur van BIEN.
Van 2016 tot heden is hij voorzitter van de Nederlandse Vereniging Basisinkomen.

De internationale ontwikkelingen rond basisinkomen komen uitgebreid aan de orde in het boek, zowel diverse experimenten als politieke discussies en allerlei aanzetten.

Het is boeiend om te zien hoe in de afgelopen 40 jaar steeds weer het basisinkomen als idee furore maakte, maar het keer op keer net niet haalde omdat de gevestigde machten het niet aan durfden of effectief tegenwerkten. Enkele voorbeelden:

• Het WRR-rapport Waarborgen voor zekerheid uit 1985 werd vrij snel afgewezen door links en rechts, en tenslotte ook door de regering.
• Basisinkomen kwam niet in het partijprogramma van het net opgericht Groen Links doordat PPR-voorman Bram van Ojik het niet inbracht.
• In hun jonge jaren waren Zalm (VVD) en Wijers (D66) voorstander van basisinkomen, maar kregen geen poot aan de grond omdat Kok (PvdA) mordicus tegen was.
• Serieuze experimenten met basisinkomen werden in de vorige formatie onmogelijk gemaakt door de opstelling van VVD en CDA. Een afgezwakte proef met regelarme bijstand leverde geen duidelijke resultaten
• Binnen de PvdA is eer een groep voorstanders voor basisinkomen, maar een grote groep inclusief de partijleiding ziet meer in het idee van basisbanen.

Op dit moment lijkt het tij wat gunstiger voor voorzichtige aanzetten onder namen als negatieve inkomstenbelasting, verzilverbare heffingskorting en burgertoelage, maar de uitgave van het boek (en het schrijven van deze recensie) kan niet wachten op een voorlopige conclusie totdat de huidige kabinetsformatie ooit eens klaar is.

Alexander is duidelijk voorstander van het beginnen met een paar stappen richting basisinkomen. Citaat:
Het ziet ernaar uit dat basisinkomen of negatieve inkomstenbelasting in Nederland stiekem wordt ingevoerd. Als dat eenmaal gebeurt zullen linkse en rechtse partijen nog lang bakkeleien over de hoogte ervan. Voor GroenLinks is € 1000 per maand niet genoeg, voor rechts is het te veel. De afgelopen vijf jaar voer ik veel discussies, ook met Kamerleden. Tijdens debatten in kleine zaaltjes zijn Kamerleden van SP en VVD tegen invoering, maar als de microfoon uit is, laten ze weten basisinkomen een goed idee te vinden maar dat het wel € 1500 euro moet zijn (SP) of niet hoger dan € 700 (VVD). Het basisinkomen is liberaler dan de VVD en socialer dan de PvdA. Juist omdat het aan zowel linkse als rechtse zijde aanhangers en tegenstanders heeft, kan de Nederlandse politiek het basisinkomen niet op de klassieke koninklijke manier invoeren, via een wet. Uiteindelijk telt echter het eindresultaat en niet de naam van het beestje.

Het laatste hoofdstuk van zijn boek eindigt heel optimistisch:

Er is nu politieke ruimte voor een nieuw systeem met hogere belastingen op vermogen, het aanpakken van het klimaatprobleem en met een basisinkomen als fundament van bestaanszekerheid voor iedereen.

Het boek is te bestellen via Brave New Books voor € 14,99.

Reyer Brons, december 2021