Uit het onderzoek van Balie Live Journalism, ‘meer werken loont nog steeds niet’, blijkt dat wanneer je je eenmaal uit de bijstand hebt gewerkt en méer gaat verdienen dat je er dan netto minder aan kan overhouden. Dat overkomt nog steeds een grote groep mensen die iets meer verdienen dan modaal. Ze komen in een soort van vertraagde armoedeval terecht.
De ‘armoedeval’, waarbij méer werken resulteert in minder netto loon, is volgens een recent rapport van vereniging Divosa kleiner geworden. De afgelopen jaren werkten ongeveer 15.000 mensen zich uit de bijstand. Positief nieuws voor in ieder geval een deel van de minst bedeelden die er honderden euro’s per jaar op vooruit gaan. Maar dat geldt niet voor iedereen.
Geen reden tot juichen
Kijken we naar de groep mensen die net iets meer verdient dan modaal, dan is er geen reden tot juichen, schrijven de onderzoekers van Balie Live Journalism. In Amsterdam troffen ze een groeiende groep werkenden die in armoede terechtkwamen nadat ze een baan vonden. Je kunt inderdaad beter 
werken dan in de bijstand gaan zitten, maar ga je tot aan modaal meer verdienen dan komt het kantelpunt, zeggen ze. Want dan vallen je toeslagen weg en blijft er uiteindelijk netto minder geld over. En is er sprake van een vertraagde armoedeval, maar dan een paar salarisschalen hoger.
Verlies recht op toeslagen
De onderzoekers laten die ‘val’ in de portemonnee van drie huishoudens zien: de alleenstaande, de alleenstaande met twee kinderen en het gezin met één kostwinner en twee kinderen. Als je als alleenstaande met twee kinderen jaarlijks 31.000 oftewel 2.067 netto per maand verdient en in een sociale huurwoning woont, dan loop je onder andere huursubsidie mis en hou je per saldo minder over dan als je 25.000 bruto (oftewel 1.786 netto) verdient. En dat kan al gauw oplopen tot honderden euro’s per maand. Woon je alleen dan verlies je al bij een iets lager inkomen dan bij het vorige voorbeeld het recht op toeslagen. Dan is het interessanter om in een fulltime baan met minimumloon van 1.593 euro netto te blijven hangen, dan slechts honderd euro meer te gaan verdienen.
Eenkostwinnergezin
Een gezin met twee kinderen en één kostwinner is nog slechter af. Dat houdt met een salaris van 31.000 minder over dan als het van een minimumloon, en zelfs de bijstand, zou moeten leven. zo blijkt uit onze berekeningen. Dit gezin kan nauwelijks rondkomen, ook niet wanneer ze in een sociale huurwoning te wonen zélfs niet wanneer de kostwinner modaal verdient. De tweede partner móet gaan werken. Voor extra inkomen uit werk en om in aanmerking te komen voor toeslagen en fiscale voordelen waarmee het Rijk je beloont wanneer beide ouders werken. Kan dat niet, dan kunnen ze beter apart gaan wonen en ieder in de bijstand gaan zitten, is de wrange conclusie.
Inkomensgrens
De armoedeval wordt dus vooral veroorzaakt door het ineens wegvallen van de huurtoeslag als huurders nét of gewoon boven een bepaalde inkomensgrens komen (23.000 voor alleenstaanden en 31.000 voor een meerpersoonshuishouden.) Ondanks een modaal inkomen blijft er voor steeds meer mensen een stuk maand over. Bovendien, welke chauffeur, kok, beveiliger, kunstenaar of schoonmaker verdient modaal? Daarnaast zorgt het landelijk gebrek aan betaalbare (sociale huur) woningen dat werkenden steeds meer klem komen te zitten.
Noodzaak van het basisinkomen
Je werkt maar je kunt net of juist net niet rondkomen en je hebt géen financiële buffer. Als er iets misgaat dan ben je heel kwetsbaar. Schulden liggen op de loer, het betalen van rekeningen wordt uitgesteld en voor dat je het weet zit je in de vicieuze cirkel van de schuldenindustrie waar je moeilijk weer uitkomt.
Het onderzoek van De Balie is weliswaar op Amsterdam gericht maar gaat mijns inziens net zo goed op voor de rest van het land. Deze case toont maar weer eens de noodzaak aan van een basisinkomen.
Want dan was er in ieder geen sprake van een (vertraagde) armoedeval voor mensen met een betaalde baan.
Bert Vos, juni 2022
Bron: Meer werken loont nog steeds niet – De Balie
