Wereldwijd zijn er inmiddels al veel basisinkomenpilots uitgevoerd, onder meer in Namibië, India en Kenia.[i] Ook in Nederland, Finland en andere rijke landen zijn er recentelijk experimenten uitgevoerd onder de noemer ‘basisinkomen’, maar hierbij ging het niet om een echt basisinkomen. Deze experimenten keken er vooral naar wat de beste manier is om uitkeringsgerechtigden weer aan het werk te krijgen, maar dat is niet het doel van een basisinkomen. Bij een basisinkomen gaat het om iets anders en om veel meer: het uitbannen van armoede, gelijke kansen en vooral om meer zeggenschap van mensen over hun eigen leven. En ook om een nieuwe sociaaleconomische inrichting van de samenleving, die meer gericht is op duurzaamheid en zinvol werk dan op zoveel mogelijk werken, produceren en consumeren als doelen op zichzelf.
Wereldwijde experimenten
Bij de experimenten in onder andere Namibië en India ging het wel om een echt basisinkomen: een individueel inkomen dat periodiek onvoorwaardelijk wordt verstrekt aan alle volwassenen, of ook kinderen, in een gemeenschap. Wel hadden ook deze experimenten nog twee beperkingen, namelijk dat de hoogte van het maandelijks geldbedrag onvoldoende was voor alle eerste levensbehoeften, en dat de experimenten een beperkte duur hadden van 1 à 2 jaar. Niettemin waren de resultaten van deze pilots zeer positief en is er mede hierdoor wereldwijd een toenemende belangstelling voor het basisinkomen. Op dit moment wordt het grootste 
privaat gefinancierde basisinkomenproject uitgevoerd in Kenia door GiveDirectly[ii], waarbij in bijna 200 dorpen alle inwoners een groot bedrag ineens of een maandelijks basisinkomen ontvangen. In 80 dorpen ontvangen de inwoners dit maandelijkse basisinkomen voor twee jaar, in 44 dorpen zelfs 12 jaar lang.
Eerste project van INclusion in Welle
Ook onze zuiderburen hebben een NGO – EIGHT – die met basisinkomenpilots is gestart, waarbij alle inwoners in een dorp gedurende twee jaar een basisinkomen ontvangen. INclusion is nu de eerste Nederlandse organisatie die een basisinkomenproject uitvoert. We zijn vorig jaar in augustus gestart in Welle, een dorp in het noordwesten van Uganda. Inmiddels hebben daar alle 350 inwoners, volwassenen en kinderen, een jaar lang maandelijks 15 euro ontvangen. Onder leiding van onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen is al een eerste onderzoek uitgevoerd, waarvan we de resultaten binnenkort verwachten.
INclusion
Veel leden van de Vereniging Basisinkomen die langere tijd meelopen kennen INclusion waarschijnlijk al via Michiel van Lunteren, een van de oprichters en jarenlang de onvermoeibare, drijvende kracht. Michiel is onverwacht en nog veel te jong overleden in 2018. Daarna heeft INclusion een doorstart gemaakt met oudgedienden en een nieuwe enthousiaste groep. Door de coronapandemie is de start van het project uitgesteld, en omdat er nog steeds strenge coronarestricties zijn is er nog geen officiële opening van het project in Uganda geweest. Toch hebben we vorig jaar besloten om te beginnen met het uitkeren van het basisinkomen, omdat de bewoners van Welle het in deze tijd juist extra hard nodig hebben.
Onlangs is de nieuwe website online gegaan, waardoor nu ook het moment is gekomen om INclusion, onze missie en het eerste project breder onder de aandacht te brengen. Het belangrijkste doel van INclusion is om het basisinkomen als nieuwe methode van ontwikkelingssamenwerking ook in Nederland onder de aandacht te brengen. Daarin staan we overigens niet helemaal alleen. Ook Connect International[iii] pleit voor een basisinkomen voor alle volwassenen in arme landen om extreme armoede wereldwijd uit te bannen, en 100WEEKS geeft kleine groepen vrouwen gedurende twee jaar een onvoorwaardelijk geldbedrag, in combinatie met training voor het starten van een eigen onderneming.
De visie en werkwijze van INclusion
INclusion richt zich niet op een basisinkomen in Nederland, maar op unconditional cash transfers als een beter alternatief voor traditionele ontwikkelingssamenwerking, met als doel om een einde te maken aan extreme armoede wereldwijd. We geloven dat de mensen in armere landen zelf het beste weten wat ze nodig hebben, beter dan dat experts uit andere landen dit voor hen kunnen bepalen. Ook denken we dat direct geld geven het beste werkt. Zo kun je tussenstappen vermijden en daarmee extra kosten en het gevaar van corruptie. We geven het basisinkomen rechtstreeks aan de bewoners van Welle door middel van mobile money. Hiervoor hebben alle volwassenen bewoners aan het begin van het project een mobiele telefoon ontvangen. Het basisinkomen van de kinderen gaat naar de moeder.
Al richten we ons in eerste instantie op een basisinkomen in projectvorm, en niet op een nationaal basisinkomen, toch zien we onze projecten tevens als demonstraties van hoe een basisinkomen in de praktijk werkt en zijn ze in die zin relevant voor de bredere discussie over het basisinkomen. Ook in veel lage- en middeninkomenslanden denken overheden serieus na over invoering van een basisinkomen.
Wetenschappelijke onderzoek
We vinden het belangrijk dat onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek laat zien of en hoe effectief een basisinkomen is bij het bestrijden van armoede. We hebben twee experts in de ontwikkelingseconomie, hoogleraar 
Robert Lensink en hoofddocent Annika Mueller van de Rijksuniversiteit Groningen, bereid gevonden om de leiding van het onderzoek op zich te nemen. Binnenkort verwachten we de eerste onderzoeksresultaten. We hebben dit eerste tussentijdse onderzoek nu al laten uitvoeren, omdat we benieuwd zijn hoe de coronapandemie het leven van de mensen in Welle heeft beïnvloed.
Ons project in Uganda onderscheidt zich op verschillende manieren van andere. Allereerst, zoals al genoemd, geven we álle inwoners in Welle een basisinkomen. Ook geven we dit inkomen voor een langere periode dan in de meeste andere projecten, namelijk 7 jaar. Wij denken dat dit belangrijk is om de ontvangers alle kans te geven om hun leven blijvend te veranderen. Tot slot, en voor zover we weten zijn we hierin uniek, geven we een deel van het basisinkomen collectief. We stortten 10% van het basisinkomen in een dorpsfonds. De bewoners beslissen gezamenlijk over de besteding van dit geld.
‘Collectief basisinkomen’
Hiermee willen we een van de kritiekpunten op een basisinkomen ondervangen, namelijk dat een basisinkomen mensen onvoldoende helpt als goede collectieve voorzieningen ontbreken. In armere landen is dit vaak het geval. Door middel van het dorpsfonds, een soort collectief basisinkomen, kunnen de dorpsbewoners zelf collectieve voorzieningen aanschaffen of verbeteren. Zo is er nu bijvoorbeeld in Welle het plan om vanuit het dorpsfonds een waterput voor het hele dorp te financieren. Overigens, vanuit het principe dat mensen zelf vrij en verantwoordelijk zijn om over hun eigen leven te beslissen, kunnen de bewoners van Welle elk jaar opnieuw beslissen of ze het dorpsfonds willen behouden en of ze het percentage dat naar het dorpsfonds gaat willen wijzigen.
Steun INclusion
Voor het komende jaar hebben we voldoende financiële middelen voor het project in Welle, maar om daarna het project voort te kunnen zetten – en liefst natuurlijk uit te breiden – zijn donaties zeer welkom. Ook mensen die zich met persoonlijke expertise en kundigheid willen inzetten voor onze missie en projecten nodigen we bij deze uit om contact met ons op te nemen. Kijk op onze website, of stuur een e-mail naar info@inclusionworldwide.org.
René Heeskens, augustus 2021
[i] Zie voor dit overzicht van Experimenten, pilots en aanzetten tot basisinkomen
[ii] Zie ook Kenia, GiveDirectly doet proef met basisinkomen in 300 dorpen met 21.000 mensen
[iii] Zie hun website en de artikelen Cash4all4life, een beperkt basis inkomen als beste vorm van ontwikkelingshulp en Beleidsadvies: Het uitbannen van armoede met cash transfers
