Willem leest steeds meer over macht en tegenmacht. Maar ik krijg niet de vinger op de wond. Wat macht is dat weten we wel. Geld. Maar ook de manager, de CEO, de baas, de burgemeester en wethouders hebben macht. De gemeente- ambtenaar heeft ook veel macht ten opzichte van de burger.
Maar hoe organiseer je tegenmacht? Dat kunnen vakbonden, ondernemingsraden, cliëntenraden, onderzoeksbureaus en zelfs enquête commissies zijn . Maar vaak is de tegenmacht te laat, het kwaad is al geschiet. De problemen hebben zich opgestapeld. Neem (alweer) de toeslagen affaire. Waar was de tegenmacht? De Tweede Kamer, de Klokkenluiders, de rechter, ja zelfs de Raad van Staten. Die waren jaren en jaren niet thuis terwijl zij bij uitstek de tegenmacht dienen te zijn.
Willem leest het volgende artikel in BinnenlandsBestuur: met de titel; Lang zittende bestuurder heeft meer tegenkracht nodig.
Bij misstanden in de semipublieke sector speelt de lange zittingsduur van bestuurders vaak een grote rol, blijkt uit onderzoek van Meike Bokhorst en Sjors Overman. Terwijl de macht van bestuurders met de jaren toeneemt, groeit de tegenmacht van raden van toezicht en ondernemingsorganen vaak nauwelijks mee en functioneren externe toezichthouders soms onvoldoende. ‘Lang zittende bestuurders moeten meer tegenkracht krijgen.’
Willem vertaald dit even op zijn Willems. Hoe langer een bestuurder, een manager, een CEO, een politicus enz. op zijn stoel zit, hoe machtiger hij/zij wordt, hoe moeilijker de tegenmacht het krijgt.
Als je hier een beetje over na denkt is dit gewoon boeren-logica. Ik ken ambtenaren die al 10-15 jaar dezelfde stoel bezet houden. Inmiddels hebben ze een netwerk van gelijk gestemde om zich heen verzameld en de “anders denkenden” hebben allang het veld moeten ruimen. Dat is het opbouwen van macht in de loop der jaren. Die macht kan zo groot zijn dat de tegenmacht bang is om tegengas te geven. Dus wordt het de angst die regeert.
Willem heeft dit op diverse terreinen pijnlijk ondervonden. Zowel zakelijk als bij de overheid. Je hoop op een frisse wind door andere “poppetjes”…………. maar er verandert niets. Zelfs wanneer de plek op de functieladder hoger is. In het verleden heb ik wel eens de vraag gesteld; “wie is hier nu de baas, de wethouder of zijn ambtenaren?” “Is de baas de baas of Jan die hier al 25 jaar rond loopt?” En dan blijkt in mijn praktijk dat de langs zittende managers/ werknemer eigenlijk de baas zijn.
Wie herinnerd zich niet het onvoorstelbare verhaal van Sociale Woningbouw Vestia, de directeur die dacht dat hij God was, privé chauffeur met Maserati, miljoenen verlies door financiële derivaten, buitensporige feestjes, top salarissen.
Hoe heeft dit ooit kunnen gebeuren? Een bestuurder moet toch verantwoording afleggen aan zijn commissarissen? Maar ja, als je die in je “zak” hebt zitten gaat het helemaal fout. De Vestia-affaire sleept nog steeds voort, al vanaf 2012. De slachtoffers? Natuurlijk de huurders, achterstallig onderhoud, verkoop van sociale woningen enz.
Hoe veranderen we dat? Willem denkt dat we (overheid, bedrijfsleven, organisaties, de politiek) onze leidinggevende/beleidsmakers een maximale termijn moeten geven. Bijvoorbeeld 8 jaar. Een maximale termijn om op dezelfde stoel te mogen blijven zitten. Ja, dat geldt zelfs voor Rutte! Maar ook Raadsleden, burgemeesters, CEO’s, managers enz. Geen stoelendans zoals we dat gewend zijn zoals Poetin in Rusland. Die geeft zijn vriendje tijdelijk zijn stoel, zodat hij zelf op termijn weer terug kan keren.
Ook voor de managers is dit waarschijnlijk een oplossing. Het kan niet anders dan dat er een managers-moeheid ontstaat. Jaar in jaar uit dezelfde problemen op je bureau, automatisch ga je dezelfde oplossing zoeken, jaar in jaar uit dezelfde verantwoording met dezelfde mensen moeten dragen. Eens in de achtjaar een nieuwe uitdaging, nieuwe collega’s, nieuwe problemen oplossen.
De tegenmacht? Daarvoor geldt het zelfde. Ik ken mensen die jaren en jaren in een cliëntenraad hebben gezeten. Doordat de macht van ambtenaren zo groot was merkte ik een vorm van moedeloosheid, het trekken aan een dood paard. Met andere woorden de tegenmacht had geen enkele invloed op de macht.
Het is maar weer zo’n kronkel van Willem. Verbeter de wereld……………….
Wat natuurlijk ook helpt is basisinkomen. Dat geeft iedereen een basiszekerheid waardoor hij minder afhankelijk is van anderen. Ook dat betekent tegenmacht.
Willem de Graaff, april 2022
