Met het boek ‘Met dank, door MijnOverheid, bij de voedselbank’ geeft ervaringsdeskundige Gerard Sangers (1957) een kijkje in de wereld rond de participatiewet en de positie van bijstandsgerechtigden die langzaam door ambtelijke molens worden vermorzeld.
Het scenario wat in zijn debuut geschetst wordt geeft een ontluisterend beeld. Met drie hoofdconclusies. 1. De bijstand is een verdienmodel voor heel veel mensen, onderzoekers, integratiebureautjes en organisaties. 2. Werken met een uitkering is uit den boze want bijna iedereen die zich daaraan waagt komt vroeg of laat in de problemen. 3 De Participatiewet uit 2015 werkt niet en loopt achter op de maatschappelijke ontwikkelingen en bied geen hulp op maat. Nadat ik het boek had uitgelezen schoot mij een titel te binnen van een verhaal van de vorige jaar overleden Maarten Biesheuvel: De verpletterende werkelijkheid. Want dat is het wat de auteur vanuit zijn eigen ervaringen tot in details beschrijft, zoals de gang naar de voedselbank.
Niet gestimuleerd maar gestraft
Sangers is boven de 55 en als hij na een periode WW in de IOAW (Inkomensvoorziening Oudere en Arbeidsongeschikte Werknemers, bv.) terechtkomt. Hetzelfde systeem als bijstand onder het regime van de Participatiewet, met dit verschil dat vermogen niet telt. Hij werkte veertig jaar in de levensmiddelenbranche en doet er alles aan om betaald werk te krijgen. En komt erachter dat werken vanuit de bijstand niet gestimuleerd maar juist bestraft wordt. Zo neemt hij 3 nul-uren-contracten tegelijk aan. Maar hij moet stoppen met werken, omdat hij er netto op achteruit gaat. In een uitzending van Radar Extra TV, (1,2 miljoen kijkers), probeert Sangers aandacht te genereren voor de werkelijke leefwereld van de bijstandsgerechtigde. Hij kaart het aan in de plaatselijke politiek maar zoekt ook de landelijk politiek op. In 2017 is hij te zien bij het Tv-programma Schuldhulpmaatje. Daarnaast was hij actief bij de Cliëntenraad, Vluchtelingenwerk, als schuldhulpmaatje en de pilot Bijstand-Werkt-Samen dat door tegenwerking en onwillige ambtenaren mislukt.
Rood staan en betalingsachterstand
De auteur blijft met moeite de financiële knopen aan elkaar binden. Maar het gaat toch mis in 2015 door de aanpassing IOAW en wanneer zijn zoon 18 jaar oud wordt. Sangers verliest zijn recht op kinderbijslag, kind-gebonden budget en speciale kindregelingen. Ook komt hij tegelijkertijd in de problemen doordat hij naast zijn uitkering werkt. Met zijn nul-uren-contracten samen met de uitkering heeft hij belastingtechnisch gezien vier inkomens. Over slechts één inkomen krijg je loonheffingskorting. Sangers betaalt dus veel te veel belasting. Dat krijg hij uiteindelijk wel terug. Maar, als je op bijstandsniveau zit en geen buffer kunt opbouwen is er geen ruimte om dat voor te schieten. Bij Sangers komt dat neer op zo’n 500 euro per maand. Hierdoor komt hij in de vicieuze cirkel van rood te staan en betalingsachterstanden.
Tot overmaat van ramp krijgt hij ineens een prothese niet meer vergoed door Bijzondere Bijstand die was toegezegd. Voor een bedrag van 2500 euro moet hij zijn lijfrenteverzekering die 56.000 euro waard is afkopen. Dat kost altijd geld. Hij kan weliswaar zijn gebit betalen, maar krijgt een afkoopboete, de belasting weet hem te vinden en van zijn pensioenvoorziening blijft niets over.
Fraude
Alsof het niet op kan wordt hij ook nog eens beschuldigd van fraude. Wat is er aan de hand? Zijn zoon die uit huis is komt in de problemen en kan de huur niet meer betalen. Wordt thuisloos, woont bij familie in en is regelmatig bij zijn vader waar hij dan mee-eet. Zoals veel kinderen dat doen. Volgens de gemeente woont de jongen echter weer bij zijn vader in. Dit betekent dat de kostendelersnorm geldt waardoor je uitkering flink omlaaggaat. Het is uiteindelijk wel opgelost omdat Sangers de weg weet, communicatief vaardig is en een aantal jaren in de cliëntenraad zat waardoor hij weet bij wie hij moet aan moet kloppen. Maar veel anderen zijn niet zo mondig en komen dus gigantisch in de problemen.
Verdienmodellen en verspild geld
De schrijver weet heel gedetailleerd uit te leggen hoe mensen en organisaties zich bezighouden met de ‘verdienmodellen’ Bijstandsuitkering en Participatiewet. Dat kost per cliënt 50.000 euro per jaar. De uitkering zelf is ongeveer 15000 bruto ‘waard’ voor een alleenstaande. Als het systeem wegvalt wordt voor heel wat (schuld)hulpverleners, consulenten, bewindvoerders, coaches, integratiebureau ’s, onderzoeksbureaus, extern ingehuurde dure professionals en ambtenaren hun werk overbodig. Het hele circuit van hulpverlening, uitvoering, werktrajecten, projecten, cursussen voor werklozen, sollicitatietrainingen en controle kost meer dan het oplevert. We geven ruim 1 miljard uit een begeleiding naar werk.
Gezondheidszorg
En dan hebben we het nog niet over de gezondheidszorg. Want de vermorzelende Participatiewet, de vernederingen die meldplicht, controles en dwangarbeid met zich meebrengen, armoede en de voor velen uitzichtloze situatie maakt dat er veel meer zorgkosten worden gemaakt dan nodig. Dit omdat veel mensen letterlijk ziek worden en murw zijn van de situatie waarin ze zitten en de manier waarop ze worden behandeld. Daar geeft de debutant treffende voorbeelden van.
Basisinkomen
Gerard Sangers is na wat hij allemaal ervaren heeft een voorstander van het Basisinkomen. Dan zijn we met zijn allen veel goedkoper uit en zijn er heel wat minder problemen die tot stress en andere nare zaken leiden. ‘Met dank, door MijnOverheid, bij de Voedselbank’ zou door iedereen gelezen moeten worden. Zowel diegenen die nooit met deze wereld in contact komen als mensen die direct of indirect met het bijstandscircus te maken hebben.
Bert Vos, juli 2021
Kijk op deze site te gek voor woorden om een indruk te krijgen van het boek.
Te bestellen via boekenbestellen.nl € 19,95 ex.verzendkosten.
Het boek verschiijnt inmiddels als feuilleton op onze website.
Zie ook de eerdere recensie door Alexander de Roo.
