Hieronder staan de standpunten volgens de programma’s voor de verkiezingen van de Tweede Kamer in maart 2017. Aangegeven is of het programma al definitief is of nog niet.
De volgorde van de partijen is die van de door de Kiesraad toegekende lijstnummers.
Zie voor een overzicht met het laatste nieuws over deze partijen ook de website van het NNB met de pagina Politieke Partijen met Basisinkomen in het programma
In dit overzicht is tot nu toe informatie opgenomen over de volgende partijen:
VVD (1), PvdA (2), PVV (3), SP (4), CDA (5), D66 (6), Groenlinks (8), PvdD (14), DBB (17), VP (18), Piratenpartij (20), LidK (24), MenS/BIP/PvdK/V&R (27) en aan het eind een opmerking over de overigen.
Kort samengevat zijn zijn vier partijen voor experimenten met regelarme bijstand en/of (onderzoek naar) basisinkomen (PvdA, D66, GL en PvdD) en vijf partijen voor invoering van (een variant van) basisinkomen (DBB, VP, Piraten, LidK en BIP/PvdK/V&R). De overige twintig zeggen er niets over en zijn dus tegen of minstens ongeïnteresseerd.
Kanttekening: op 23-2-2017 is in de Tweede kamer een motie behandeld voor onderzoek naar basisinkomen.
Alleen GL, PvdD en VP stemden voor, alle anderen tegen (ook D66 en PvdA).
Aanvullingen en correcties graag per e-mail naar de redactie via het contactformulier (kies redactie)
VVD
De VVD legt in het conceptprogramma in het hoofdstuk Werk en zekerheid de nadruk op het belang van werk. Zie het begin van blz. 32:
Werk is voor iedereen belangrijk. Het zorgt ervoor dat je inkomen hebt, zodat je prettig kunt wonen, voor jezelf kunt zorgen en het leven kunt leiden dat je wilt. Werk zorgt er ook voor dat je jezelf kunt ontwikkelen, nieuwe mensen leert kennen en meedoet in de maatschappij. Werk biedt zekerheid.
Dit biedt geen ruimte voor het basisinkomen, welk woord dan ook niet voorkomt in het programma. Ook de gemeentelijke experimenten met de bijstand krijgen geen steun volgens blz 33:
In Nederland kan iedereen uiteindelijk terugvallen op een bijstandsuitkering. Voor die uitkering vragen we wel wat terug. Bijvoorbeeld dat je blijft solliciteren, dat je Nederlands spreekt en dat je een tegenprestatie levert waarmee je de samenleving een handje helpt. Hierop moeten geen uitzonderingen mogelijk zijn. Generiek aanvullend inkomensbeleid vanuit gemeenten is vaak goed bedoeld, maar houdt mensen ook onnodig vast in een bijstandsuitkering. Dit betekent namelijk te vaak dat een opstap naar betaald werk leidt tot een terugval in inkomen, omdat die aanvullende uitkeringen dan komen te vervallen. Het aanvullende inkomensbeleid vanuit gemeenten moet dus worden beperkt, zodat het echt gaat lonen als je gaat werken.
PvdA
Bij de PvdA staat het begrip werk zeer centraal. In het verkiezingsprogramma begint hoofdstuk 5 WERKZAMESAMENLEVING: GOED WERKENRECHTVAARDIG INKOMEN op blz. 31 met de volgende passage:
Werk staat voor de PvdA voorop. Of je nu hoger of lager opgeleid, jong, of oud, arbeidsgehandicapt of van niet-westerse afkomst bent, iedereen verdient een eerlijke kans op goed werk en een rechtvaardig inkomen. We streven naar volledige werkgelegenheid en een inclusieve arbeidsmarkt waar voor iedereen een plek is. Werk is een sleutel tot bestaanszekerheid, waardering en respect, en tot deelname aan de samenleving. Goed en eerlijk werk biedt de mogelijkheid om jezelf te ontplooien, en dat komt niet alleen het individu ten goede maar ook de samenleving als geheel.
Deze focus op werk voor iedereen geeft weinig ruimte voor nadenken over het basisinkomen. De huidige leiding is niet voor een basisinkomen. Er wordt sterk ingezet op 100.000 publieke banen voor de onderkant van de arbeidsmarkt en een staats-krediet bank voor bedrijven.
Pas op blz. 34 komt een vorm van basisinkomen kort aan bod, gerelateerd aan gemeentelijke experimenten rond de bijstand (om de woorden actief stimuleren er in te krijgen was een motie nodig):
In steeds meer gemeenten worden experimenten gedaan met een vorm van basisinkomen. De PvdA ondersteunt deze experimenten en wil gemeenten actief stimuleren om met het basisinkomen te experimenteren. Ook willen we belemmeringen wegnemen die mensen ervan weerhoudt om vanuit de bijstand deels aan het werk te kunnen en zo stap voor stap uit de bijstand te kunnen komen.
Bij allerlei bijeenkomsten wordt basisinkomen vaak genoemd door leden. Op 4 juni 2016 is een motie aangenomen om een groot experimenten (€ 40 miljoen) met basisinkomen in het verkiezingsprogramma te zetten.
Het povere resultaat ziet u hierboven. Sterk is dat er zal nu vanuit Den Haag geen tegenwerking meer komen bij de gemeentelijke experimenten. Ook sterk is dat D66 en GroenLinks daar even zo instaan, de praktijk is echter dat het politieke gevecht op gemeentelijk niveau heel taai is (lokale belangen) en verspreid is door het land. Een gezamenlijke vuist vormen is moeilijk.
In de PvdA is een actieve lobby gaande voor meer ruimte voor het basisinkomen, via moties op de komende congressen.
Op het van congres van 14/15 januari 2017 heeft de volgende motie het niet gehaald (deze zeer ruime motie is wel door een voorronde gekomen waar minstens 100 steunstemmen voor nodig waren.):
(Afgewezen motie) Ontwerp verzorgingsstaat met basisinkomen.
We constateren dat:
Werk zeer belangrijk is, om vele redenen, maar het biedt GEEN lange-termijn-zekerheid meer voor iedereen.
Dat veel talenten niet tot hun recht komen is dubbel verlies, in betaald- en onbetaald werk.
Veel spanning en ziekte wordt voorkomen als de angst voor armoede er niet meer is.
Als de automatisering doorzet kunnen we onmogelijk werklozen zo blijven behandelen.
Verzoekt het PvdA-bestuur en 2de kamer fractie:
Ontwerp een moderne toekomstbestendige verzorgingsstaat samen met andere partijen.
Door aanpassingen in de belastingen en AOW en door invoering van basisinkomen.
Onderzoek hoe bureaucratie kan worden verminderd en welke vorming en kennis nodig is in die nieuwe samenleving.
Bedenk een scenario om deze nieuwe verzorgingsstaat stapsgewijs in te voeren.
Tijdens deze ontwikkeling is ook de politieke samenwerking daarin een toets. Zonder politieke stabiliteit kan deze nieuwe verzorgingsstaat niet worden ingevoerd.
De kosten voor dit ontwerp en de experimenten moeten in de rijksbegroting worden opgenomen.
PVV
De Partij voor de Vrijheid heeft een concept-verkiezingsprgamma van één A4, waarin het basisinkomen niet aan de orde komt.
SP
De SP besteedt in het concept-partijprogramma geen aandacht aan het basisinkomen.
Op blz. 13 staat in het hoofdstuk Investeren in meer loon en werk onder punt 6 een passage die verwante thema’s raakt:
Werk moet volwaardig worden beloond. Vrijwilligerswerk blijft altijd vrijwillig; regulier werk wordt altijd betaald. We stoppen met de verplichte ‘tegenprestatie’ in de bijstand en met werken zonder loon.
CDA
Het CDA besteedt in het conceptprogramma geen aandacht aan het basisinkomen of de gemeentelijke experimenten. De volgende teksten uit hoofdstuk V Eerlijke economie, blz. 40 geven een indruk van de CDA-opvattingen op verwante onderwerpen:
5.2.4 – Meer banen Ondanks de aantrekkende economie en de peperdure banenplannen van het huidige kabinet blijft de werkloosheid in Nederland hoog, vooral onder de lage en middeninkomens. Naast onze voorstellen om de impasse op de arbeidsmarkt te doorbreken, kiezen wij voor het enige recept dat echt werkt voor meer banen: het lonend maken van werken en ondernemen, via lagere lasten en minder regels.
5.2.7 – Korte metten met fraude Jaarlijks vinden er in Nederland tienduizenden gevallen van uitkeringsfraude plaats. Dat is onverteerbaar voor alle mensen, die de premies voor die uitkeringen bij elkaar sparen. Fraude is diefstal van de gemeenschap. Wij willen dat er meer capaciteit wordt vrijgemaakt voor het opsporen en vervolgen van profiteurs en fraudeurs. Dat kan bovendien helpen om het onderscheid tussen fraude en administratieve fouten bij uitkeringsgerechtigden te zien. 40 Keuzes voor een beter Nederland Bij werkelijke fraude dient wat ons betreft ook vaker strafrechtelijke vervolging plaats te vinden.
Het programma wordt definitief vastgesteld op 14-1-2017.
Desgevraagd heeft op 12-1-2017 het campagneteam van het CDA per mail het volgende meegedeeld:
Het CDA is tegen het basisinkomen, omdat het te duur is en niet solidair. Er doen verschillende voorstellen voor invoering van een basisinkomen de ronde. De meest gehoorde variant is een pleidooi voor een basisinkomen van ongeveer 1000 euro per maand voor iedere Nederlander. Dit kost bijna 195 miljard euro per jaar, ruim 30 procent van het bbp. Er zal een enorme prikkel ontstaan om zwart meer te verdienen dan het minimumloon, terwijl er dit nauwelijks gecontroleerd kan worden. Naast betaalbaarheid en uitvoering zijn er ook principiële bezwaren tegen een basisinkomen. Talenten blijven onbenut en het staat haaks op het principe van wederkerigheid in solidariteit. Echte solidariteit is niet zomaar een uitkering, maar: iedereen die dat kan doet mee, zodat mensen die dat niet kunnen verzorgd en ondersteund worden.
D66
Op 29-10-2016 heeft het congres van D66 het partijprogramma vastgesteld, met daarin in zie hoofdstuk 3 de volgende tekst op blz. 58:
Moderne bijstand: ruim baan voor voor experimenten met basisinkomen
Moderne bijstand: ruim baan voor experimenten met basisinkomen.
Wij bieden ruimte aan gemeenten om te experimenteren met de uitvoering van de bijstand. In initiatiefgemeenten Groningen, Utrecht, Wageningen, Leeuwarden en Tilburg zijn al interessante voorstellen voor experimenten gedaan. Daar ontwikkelt de bijstand zich meer en meer tot een gerichte vorm van basisinkomen.
D66 ondersteunt de principes die ten grondslag liggen aan deze experimenten: gelijke kansen, vertrouwen en meer ruimte voor eigen keuzes en ondernemerschap. Daarnaast kan een basisinkomen de grote complexiteit van het stelsel van sociale zekerheid verminderen. De gemeentelijke experimenten leveren nuttige ervaringen op, die in combinatie met (internationaal) onderzoek in de komende kabinetsperiode duidelijkheid moeten verschaffen over de haalbaarheid en wenselijkheid van de invoering van een basisinkomen in Nederland. De economische, technologische en maatschappelijke dynamiek maken het nodig na te denken over een stelsel van sociale zekerheid dat past in de 21ste eeuw. Wij bieden daarom ruimte aan gemeenten om te experimenteren met de bijstand.
Groenlinks
Bij GroenLinks krijgt het basisinkomen in het programma bescheiden aandacht als optie binnen gemeentelijke experimenten rond de sociale zekerheid.
In het hoofdstuk We leven niet alleen om te werken staat op blz. 36 in punten 13 de volgende tekst:
We schaffen de tegenprestatie in de bijstand af. Bijstandsgerechtigden krijgen persoonlijke en passende ondersteuning om de kans op werk te vergroten, zo nodig met loonkostensubsidie. Gemeenten krijgen de ruimte en financiële middelen om op eigen wijze participatie te stimuleren. Zij mogen experimenteren met nieuwe vormen van sociale zekerheid zoals een basisinkomen, waarbij keuzevrijheid, waardering en ontplooiing vooropstaan: minder regels, meer ruimte om bij te verdienen. Bij onopzettelijke gebreken worden geen boetes meer opgelegd. Er komt een landelijk, grootschalig, meerjarig, representatief experiment met het basisinkomen met het doel beter zicht te krijgen op de gedragseffecten ervan.
Partij voor de Dieren
De Partij voor de Dieren heeft op de website een vrij voorzichtig standpunt over het basisinkomen. Citaat:
De Partij voor de Dieren staat open voor alle alternatieven voor het huidige (fiscale) systeem. Dat kan zijn in de vorm van een basisinkomen, het afschaffen van belasting op inkomen of het invoeren van een belasting op grondstoffen. De wijze waarop onze economie nu georganiseerd is, moet drastisch veranderen.
De stellingname in het partijprogramma (blz.6 linksboven) gaat een stap verder:
Een basisinkomen zou het mogelijk kunnen maken dat veel meer maatschappelijke activiteiten kunnen worden ontplooid die nuttig zijn voor de samenleving. Uitkeringsgerechtigden hebben nu te weinig mogelijkheden om naast een uitkering iets bij te verdienen, waardoor een parttime baan vaak niets oplevert. We willen dat werkzoekenden vrijwilligerswerk en stages kunnen doen, ook als dat werk niet direct op terugkeer naar de arbeidsmarkt gericht is. Minder uitvoeringskosten, meer helderheid voor de burger.
- Er komt een onderzoek naar de mogelijkheden voor het (gefaseerd) invoeren van een basisinkomen voor iedere Nederlandse burger. Pilots op dit gebied, zoals in de gemeente Utrecht, worden gestimuleerd.
Het programma is vastgesteld door het congres op 27-11-2016.
De Burger Beweging
De Burger Beweging is een nieuwe partij en doet mee te doen aan de verkiezingen van 2017.
In het verkiezingsprogramma staat aan het begin van hoofdstuk 7 (Sociale Zekerheid en Werk):
De Burger Beweging is van mening dat voor alle mensen over de hele wereld een vorm van basisinkomen ingevoerd moet worden. Dit basisinkomen bestaat uit drie delen, namelijk een deel voor jongeren, ouderen en mensen van de middengroep. De kosten van dit basisinkomen kunnen samen met gezondheidszorg en onderwijs worden betaald met het nieuwe omslagsysteem (zie hoofdstuk 4). Daarnaast willen wij dat met een wetenschappelijk onderzoek en een publiek debat nader bekeken wordt of het wenselijk en haalbaar is om een onvoorwaardelijk basisinkomen systeem in te voeren
- Voor alle kinderen en studerende jongeren moet een vorm van basisinkomen worden ingevoerd, bestaande uit een vast leeftijdsafhankelijk bedrag per maand, waarmee in de basis levensbehoefte kan worden voorzien;
- Voor alle ouderen moet een vorm van basisinkomen worden ingevoerd, bestaande uit een vast bedrag per maand, waarmee in de basis levensbehoefte kan worden voorzien. Dit is vergelijkbaar met de AOW. Mensen die dit niet voldoende vinden kunnen voor aanvullend pensioen sparen;
- Voor alle mensen van de middengroep moet een vorm van basisinkomen worden ingevoerd, bestaande uit een vast bedrag per maand waarmee in de basis levensbehoefte kan worden voorzien, dat zowel voor werknemers als voor zelfstandigen van toepassing is. Mensen die dit niet voldoende vinden kunnen hier zelf aanvullend voor sparen en/of zich hiervoor verzekeren.
Vrijzinnige Partij
De Vrijzinnige Partij heeft het onvoorwaardelijk basisinkomen als belangrijk speerpunt gekozen en daarover uitgebreide teksten op de website geplaatst. Citaat:
Een van de basisvoorzieningen waar wij voor pleiten is het basisinkomen. Een basisinkomen is een vast (maand-)inkomen dat aan iedereen in Nederland van 18 jaar of ouder wordt verstrekt zonder daar voorwaarden aan te stellen. Mensen willen weer de regie nemen over hun eigen leven en dit zelf vormgeven Vrijzinnige politiek betekent kiezen voor vrije mensen. Een onvoorwaardelijk basisinkomen maakt dit mogelijk, niet als vangnet maar als springplank.
Het eerste punt dat inhoudelijk uitgewerkt wordt in het partijprogramma is het basisinkomen (blz. 8 en 9). Men wil reeds in 2018 starten met een bedrag van € 800 pr persoon per maand.
Zie ook het rekenmodel dat Norbert Klein op 19-9-2016 in de Tweede kamer heeft gepresenteerd.
Piratenpartij
In het programma van de Piratenpartij staan in het hoofdstuk Economie, financiën en banken de volgende relevante passages:
Onvoorwaardelijk basisinkomen
In een gezonde economie is het belangrijk dat iedereen iets zinvols doet. Door automatisering verdwijnen er steeds meer banen. Dit betekent dat we minder moeten gaan werken, of dat mensen nieuwe manieren moeten vinden om een zinvolle bijdrage te leveren aan de samenleving. Experimenten met een verplichte tegenprestatie bleken niet succesvol en werden gezien als grove vrijheidsinperking. Het basisinkomen biedt een aantrekkelijk alternatief, want het geeft meer vrijheid om zonder financiële zorgen zelfstandig te ondernemen. Een basisinkomensgarantie in de vorm van een Negative Income Tax is een haalbaar plan. Uit experimenten blijkt dat, wanneer mensen zich geen zorgen hoeven te maken over hun vaste lasten, ze meer onderwijs gaan volgen, ondernemender worden en meer zinvol werk gaan doen. Mensen die nu afhankelijk zijn van een uitkering, moeten elke extra verdiende euro inleveren. Bij een basisinkomen loont elke verdiende euro. Bovendien betekent het basisinkomen een drastische vereenvoudiging van het huidige oerwoud aan toeslagen. Iedereen krijgt dan immers dezelfde toeslag: het basisinkomen. Dit maakt een hoop bureaucratie en privacy schendende controles overbodig. Het basisinkomen bestrijdt ook de armoede, die het gevolg is van het niet om kunnen gaan met deze bureaucratie.
De Piratenpartij wil:
- Verplichte tegenprestatie afschaffen
- Privacy schendende controles op uitkeringsgerechtigden stopzetten
- Pilots uitvoeren om de uitwerking van een onvoorwaardelijke basisinkomensgarantie te testen
- Indien deze pilots succesvol blijken, het basisinkomen stapsgewijs landelijk invoeren
Belasting op arbeid verschuift naar belasting op grondstoffen
Om economische activiteit op een duurzame wijze te bevorderen wordt de belasting op arbeid verlaagd en de belasting op grondstoffen verhoogd. Het verhoogt de arbeidsparticipatie en verlaagt onze ecologische voetafdruk.
Lokaal in de Kamer
Lokaal in de Kamer is het samenwerkingsverband van lokale en provinciale partijen. In het programma staat op blz. 16 onder de kop Basisinkomen het volgende:
Het basisinkomen kan een aantrekkelijk alternatief zijn voor de huidige bijstandsuitkering
Lokaal in de Kamer wil een studie naar het basisinkomen. Echter, het basisinkomen mag geen vrijbrief zijn voor inwoners om zich te onttrekken aan maatschappelijk verkeer. Leefbaarheid vraagt om actieve participatie in de samenleving. Lokaal in de Kamer wil bij het onderzoek de resultaten van lopende experimenten in andere Europese landen betrekken.
Om de mogelijke tegenprestatie cq. participatiebanen voor een basisinkomen op een zinvolle en menswaardige wijze tot stand te brengen wil Lokaal in de Kamer onderzoeken of de infrastructuur van de (voormalige) lokale WSW bedrijven hierbij een rol kan spelen.
Mens en Spirit, Basisinkomenpartij, Partij voor de Kinderbelangen en Beweging Vrede & Recht
Via een gezamenlijke lijst willen de Basisinkomenpartij, de partij Mens en Spirit, de Partij voor de Kinderbelangen en Beweging Vrede & Recht onder dezelfde paraplu meedoen met de verkiezingen in maart 2017. Volgens de kiesraad doen ze alleen mee in de kieskringen Arnhem en Utrecht.
Over het basisinkomen vinden we de volgende standpunten
Basisinkomenpartij
Een leefbaar gegarandeerd basisinkomen
De garantie van een maandelijkse leefbare toelage voor diegenen die geen toegang hebben tot hun fundamentele levensbehoeften is de meest directe remedie om armoede uit te roeien door hen hiermee in staat te stellen een waardig leven in te richten, zodat een ieder gefaciliteerd wordt om hun potentieel te bereiken, een carrière te kiezen en bij te dragen aan de economie door hun vaardigheden, arbeid en koopkracht.
Kinderbelangen
De Partij voor de Kinderbelangen houdt zich niet alleen bezig met kinderen in Nederland maar heeft ook andere standpunten uiteraard waaronder het Basisinkomen.
Vrede & Recht:
Iedere burger vanaf 18 jaar krijgt recht op een basisinkomen dat nooit minder is dan drie maal de maximale huur van een sociale woning; tegelijkertijd vervallen alle uitkeringen. Let op: we spreken hier over een recht, niet een uitkering. Dat betekent dat de voorwaarde niet is zoals bij de uitkering dat er een of andere tegenprestatie moet worden geleverd.
Geen standpunt gevonden op de website van Mens en Spirit.
Geen informatie gevonden over de manier van samenwerken of afstemmen van de via deze lijst verkozen Kamerleden.
Overige partijen
De hierboven niet genoemde partijen besteden in hun programma geen aandacht aan het basisinkomen. Dat betekent meestal dat ze er tegen zijn.
Aanvullingen en correcties zijn welkom via het contactformulier.
De groenen (http://www.degroenen.nl/) zijn voor het basisinkomen, maar ze doen niet mee aan de komende verkiezingen.
laatste bijstelling 12-2-2017
