Vrijdag 18-12-2020 vond een Movisie zoomconferentie plaats naar aanleiding van het binnenkort te verschijnen van het Jaarboek Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken ‘Streng, maar onrechtvaardig. De bijstand gewogen’.
Conclusie Jaarboek (even kort door de bocht): steeds meer plichten en minder rechten voor bijstanders.[i]
Tijdens de meeting konden de zoomvolgers in ronde 1 hun stem uitbrengen voor de basisbaan of voor het basisinkomen (er waren wel meer dan 300 volgers van de conferentie). De uitslag van de mini-enquête was fifty-fifty (en een flink aantal ‘niet-weters’).
Het forum dat de uitslag met moderator Marcel Ham besprak telde 4 leden: twee wethouders, de ene uit Amsterdam (Rutger Groot Wassink), de andere uit Groningen (Carine Bloemhoff). Het derde forumlid was redacteur/medeauteur van het jaarboek Eveline Tonkens. Judith Tielen van de VVD was her vierde lid.
Hoewel het basisinkomen in de mini-enquête dus bijna net zoveel voorstemmers haalde als de basisbaan, in de nabespreking wilde geen van de forumleden er serieus op ingaan. Het ging er het eigenlijk alleen maar over de basisbaan.
Duidelijk werd dat in ons land inmiddels een hele praktijk van basisbanen aan het ontstaan is. Meer en meer omarmen wethouders en ambtenaren het concept basisbaan en werken het in de praktijk uit. Kost wel een hoop geld, zeggen ze. Zij pleiten daarom voor aanpassingen in de sociale wetgeving zodat bijstandsgelden gebruikt mogen gaan worden voor die basisbanen. De uitstroom uit die basisbanen naar ‘echt’ bestaand betaald werk is mooi meegenomen, maar niet perse het eerste doel. Er in ’blijven’ is voor sommige deelnemers ook een goede zaak.
De basisbaan is met andere woorden bezig een flink toepassingsveld te verkrijgen binnen het domein van de overheid.
De praktijk van de basisbaan binnen het domein van de overheid groeit en groeit. Het basisinkomen krijgt die praktijk niet.
Niet van de overheid, niet van de WWR (Wetenschappelijk Raad Regeringsbeleid), niet van de Commissie Borstlap, niet van dit Movisie forum. Ook politieke partijen doen behoorlijk mee dit ongelijke praktijkveld in stand te houden. De enige partijen die het basisinkomen prominent op hun agenda hebben staan zijn de Partij voor de Dieren en de Basispartij.
Bij D’66 is nog een lichtje gaan branden richting basisinkomen via het zojuist in het partijprogramma opgenomen NIB-instrument (een bescheiden bedrag ‘basisinkomen’ via de negatieve inkomstenbelasting). Ook bij de Christen Unie spelen gedachten in die richting.
Bij de andere partijen komt het basisinkomen komt nauwelijks over de lippen.[ii] Daar horen wij vooral over basis/burger/garantiebanen.
Die partijen schuiven achteloos ter zijde dat ook diegenen die werken zonder loonstrookje, ervaren zinvol bezig te zijn. Ons land telt miljoenen van die werkers: vrijwilligers, mantelzorgers, huishoudmannen/vrouwen, scholieren, studenten. Waarom moet datgene wat zij doen een basisbaan, garantiebaan of burgerbaan worden? Alleen de baan met loonstrookje geeft voldoening, status, zingeving? Onzin, het wordt ons aangepraat, om het ideaal te bereiken van de volledige (betaalde) werkgelegenheid?
Overigens, het onvoorwaardelijk basisinkomen verbiedt niemand extra inkomen binnen te halen door betaald werk aan te nemen, te gaan zoeken.
En er is nog een tweede groot ongemak: de enorme bureaucratie die het opzetten, bouwen, controleren van al die duizenden basisbanen gaat vragen. Het onvoorwaardelijk basisinkomen geldt voor alle inwoners van ons land, rijk tot arm, wij doen er allemaal aan mee en er wordt verrekend via de inkomstenbelasting volgens het principe van de sterkste schouders die de meeste lasten dragen.
Een simpel en rechtvaardig system, eenvoudig uit te leggen en ruimte makend voor ambtenaren zich met zinniger taken bezig te houden, bijvoorbeeld op het terrein van de energietransitie, coaching van mensen met hun nieuwe basisinkomen.
Ik zou zeggen: geef ook het basisinkomen een praktijk.
Nog beter: houd het simpel en rechtvaardig, kies meteen voor het onvoorwaardelijk basisinkomen.
Eric Binsbergen, Amsterdam, december 2020
Historisch perpectief: 17-1-2018 vond in Amsterdam een soortgelijke konferentie plaats (life,geen zoom) over de ‘stille revolutie binnen de bijstand’. Ook hier leverde het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken het materiaal (Winternummer 2017). Een verslag over deze konferentie staat op de website van de landelijke Vereniging Basisinkomen (Conferentie De Zachte Hand in de Bijstand, Amsterdam 17 januari 2018).
Conclusie: de tijd van herhaling van zetten is voorbij, hoog tijd dat het praktijkveld basisinkomen er komt. Wegmoffelen van het basisinkomen is passee.
Zie ook Basisbanen, het helpt een beetje maar lang niet genoeg en de lijst met artikelen en links die daar onderaan staat.
[i] In dat jaarboek is overigens ook een artikel met een andere insteek opgenomen van VBi-voorzitter Alexander de Roo. Zie hier een verkorte en bewerkte versie: Basisinkomen kan 100-duizenden nieuw perspectief bieden.
[ii] Zie voor meer informatie over de standpunten van de politieke partijen Politiek en basisinkomen en Basisinkomen bij de Tweedekamerverkiezingen 2021.
