De Participatiewet moet op de schop. Dat vindt de Nederlandse Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG.) Het bestaansminimum, de uitkeringen en het minimumloon moeten omhoog. Meer geld voor begeleiding en de doelgroep met minder wantrouwen en meer respect tegemoet treden, aldus de belangenvereniging.
Ook wil de VNG dat er meer geld ter beschikking wordt gesteld voor armoedebestrijding, schuldhulpverlening en participatie. En is het wenselijk dat de dienst Werk en inkomen ‘op maat’ af kan wijken van de bestaande wet- en regelgeving. Ook is het goed om de mogelijkheden van zogeheten basisbanen te onderzoeken. Het idee van een basisbaan is dat de overheid niet zozeer een inkomen maar een baan garandeert.
De Partcipatiewet werd in 2015 ingevoerd en blijkt na zes jaar al niet meer naar behoren te werken. De wet was bedoeld om zo veel mogelijk bijstandsgerechtigden en arbeidsgehandicapten aan het werk te krijgen. Maar heeft nu vooral de status als uitkeringswet. Voor begeleiding en re-integratie is door grote tekorten bij gemeenten geen geld. Het grootste probleem is volgens critici het wantrouwen waarmee mensen met een uitkering tegemoet worden getreden. Er zijn vele verplichtingen, regels en er heerst een ingewikkelde uitkeringsbureaucratie waarbij alles is gericht op controle.
Doolhof
Veel mensen in de bijstand zijn laaggeletterd en hebben gezondheids- en psychische problemen. Die hebben juist hulp en begeleiding nodig. Maar veelal raken ze juist verstrikt in een doolhof van de wet- en regelgeving. Fouten maken is gemakkelijk bij het aanvragen van hulp. Hierdoor komt het geregeld voor dat de steun verkeerd of ontoereikend is, mensen worden geoormerkt als fraudeur of in de schulden raken. Dit zorgt voor grote stress en ziekte. Goed voor de incasso-industrie, maar niet voor de uitkeringsgerechtigden.
Of een uitkering, of een baan
Ook worden er allerlei hindernissen opgeworpen als je met een uitkering tijdelijk of gedeeltelijk aan het werk gaat. Vaak ga je er dan financieel op achteruit. Je levert vaak het extra inkomen uit werk weer in omdat de zorg- en huurtoeslag omlaaggaan. Dat is niet vervelend voor de mensen om wie het gaat, maar ook voor gemeenten. Die zijn er met de Participatiewet immers voor verantwoordelijk dat je weer aan de slag gaat. En dat motiveert zo van geen meter. 
Zo kreeg ik eens het volgende advies van een medewerker van een organisatie die onder meer financiële hulpverlening biedt aan uitkeringsgerechtigden in Amersfoort: Of je hebt een uitkering, of je hebt een baan.
Draconische wet
De huidige Participatiewet, zo blijkt keer op keer, werkt demotiverend en werkt apathie in de hand. Vandaar de oproep uit diverse hoeken om deze draconische wet drastisch aan te pakken. En het sociaal domein niet te beschouwen als een kostenpost maar als investeringskans.
Als voorloper op het basisinkomen dat de hele PW overbodig zal maken.
Bert Vos, juni 2021
Zie ook:
- Of je hebt een uitkering, of je hebt een baan.
- Boekbespreking: Met dank, door MijnOverheid bij de Voedselbank, door Gerard Sangers
- Onderzoek Inspectie SZW: Niet-gebruik bijstand hoog, donderdag 17 juni 2021
- Divosa: Onderzoek Inspectie SZW: Niet-gebruik bijstand hoog
