Het oude Plan van de Arbeid ( SDAP, NVV) uit 1935 werd mede geschreven door Jan Tinbergen, de latere winnaar van de Nobelprijs voor Economie en oprichter van het CPB. Dat plan bepleitte forse investeringen in allerlei overheidsprojecten en opbouw van de verzorgingsstaat. In 1935 – de crisis jaren met grote werkloosheid – werd het plan weggehoond door de politieke tegenstanders. De SDAP had minder dan een kwart van de kiezers achter zich en nog nooit geregeerd. Maar na 1945 zijn de voorstellen voor het merendeel uitgevoerd door regeringen waar de PvdA deel van uitmaakte.
Wel heeft de sociaaldemocratische familie toen afscheid genomen van het oude gedachtegoed. De verwachting dat een steeds groter groeiend proletariaat automatisch de SDAP politiek dominant zou maken en ‘er een maatschappij zou ontstaan waarin er genoeg was voor iedereen, de hebzucht was uitgebannen en alle mensen als broeders samen zouden leven’ kwam niet uit. In 1932 – midden in de bezuinigingen van de grote economische crisis en massa werkloosheid- verloor de SDAP stemmen.
Nieuw Plan van de Arbeid
Journalist Michiel Zonneveld pleit in zijn boek bijna een eeuw later voor een nieuw Plan van de Arbeid. Dat lijkt ouderwets, maar is het niet. Bovendien is het zeer goed geschreven en vlieg je door de 157 pagina’s. Eerst dacht ik met zijn 10 interviews gratis te lezen op planvandearbeid.NL heeft hij alles wel gezegd. Nee, Michiel neemt je mee in een zoektocht naar een nieuw systeem, nieuwe, alomvattende, antwoorden en een weg om er te komen. Nu is er de ecologische crisis bijgekomen. Overal rokende schoorstenen om iedereen aan betaald werk te helpen zoals 90 jaar geleden is nu geen lonkend perspectief. Volledige werkgelegenheid hebben we nu feitelijk, maar de sociale en ecologische problemen zijn bepaald niet opgelost.
Uitholling
Hij vervangt het oude woord uitbuiting door uitholling. Dat slaat zowel op de uitholling van de ecologie van de planeet als de uitholling van de arbeid. Let op Michiel heeft het nadrukkelijk niet alleen over betaald werk, maar ook onbetaald werk; 4,2 miljoen mensen verrichten mantelzorg, daarnaast het opvoeden van kinderen, vrijwilligerswerk, buren en vrienden helpen, huishoudelijke taken en zelfs hobby’s. Michiel maakt een boeiende schets van wat er in zo’n nieuw plan kan komen. Essentiële vragen dienen beantwoord te worden. Zoals ‘ dragen de voorstellen bij een een duurzame manier van leven? Op welke wijze versterken ze onze waardigheid, vrijheid en gemeenschappelijke welvaart? Zorgen ze ervoor dat we op een goede manier kunnen samenleven?”
Extra Banen
De auteur neemt afstand van oplossingen die in de top van D66 en VVD populair zijn zoals: ‘bonussen om vrouwen in deeltijd aan te moedigen om meer te werken, oudere werknemers later met pensioen te laten gaan of arbeidsmigranten de gaten te laten vullen’. Niet overtuigend. Zijn these dat er een ontzaglijke hoeveelheid werk zich aandient om alle plannen ( groene omschakeling, versterking publieke sector) te realiseren lijkt me zwaar overtrokken. Ooit schreef ik de brochure Groen Werkt voor GroenLinks, maar de conclusie was toch dat al die energiebesparing, zon en wind, warmtepompen en elektrische vervoersmiddelen wel wat meer betaald werk vergen, maar meer dan een paar honderdduizend tijdelijke extra banen zijn het niet.
30-urige werkweek
Even flirt Zonneveld met arbeidstijdverkorting zoals de 30-urige werkweek van het CNV, maar het is onvermijdelijk om te spreken over een andere invulling van de sociale zekerheid. Wat kunnen we doen om de zekerheid te vergroten? Als eerste oppert hij het basisinkomen. Jan Tinbergen dacht daar ook aan in 1935. Helaas schoof SDAP voorzitter Koos Vorrink dat idee terzijde. Het is de moeite waard de hele passage over dit onderwerp te citeren: ‘Ten eerste is daar het basisinkomen, een idee dat sinds de verschijning van Utopia (1516) van Thomas More de verbeelding prikkelt en waarmee Jan Tinbergen bij het opstellen van het oude Plan van de Arbeid ook speelde. Het perspectief blijft alleen al daarom aanlokkelijk omdat het ons van veel bureaucratie en overheidscontrole van mensen met een uitkering verlost. Het is alleen niet duidelijk of het helpt om die ontzaglijke hoeveelheid werk die ligt te wachten op te pakken. Misschien kan een financiële basis die hun bestaanszekerheid verschaft ertoe bijdragen dat veel meer mensen die nu een uitkering hebben de stap naar een betaalde baan wagen. Misschien durven anderen een stap te maken naar werk dat meer maatschappelijke betekenis heeft. Misschien helpt het ons allen een betere balans te vinden tussen werk dat we betaald doen, vrije tijd en onbetaalde arbeid die we verrichten. In elk geval leidt een fatsoenlijk basisinkomen tot meer gelijkheid, en dat is al heel veel waard’.
Tweede en derde optie
De tweede optie is de maatschappelijke dienstplicht van het CDA. De derde optie is van bevlogen ondernemer en investeerder Bart Lubbers: ‘’Erken het recht op samenleven. Bestrijd eenzaamheid. Geef mensen die dat willen de vrijheid om samen in een huishouden te leven zonder dat ze er financieel op achteruit gaan.” (het makkelijkste om dit te regelen is natuurlijk een individueel basisinkomen, AdR.) Zonneveld doet nog meer interessante voorstellen, echter daarvoor moet je het boek zelf lezen.
Opstellen Plan van de Arbeid
Maar, wie moeten dat nieuwe Plan van de Arbeid gaan opstellen? Zonneveld zegt de vakbeweging en de milieubeweging, die beiden over een brede aanhang van miljoenen mensen beschikken. Goed idee, mits de FNV het basisinkomen ook actief gaat uitdragen. En de politiek dan? Daar houdt hij zich in zijn boek verre van. Op de eerste mei, de avond waar ‘t boek werd gepresenteerd, hoorde je: RoodGroen, de gezamenlijke lijst van GroenLinks en de PvdA, moet ‘t doen. Naar mijn mening zijn alle groene partijen, ook D66, PvdD en Volt en misschien zelfs de ChristenUnie, nodig om dit Plan te realiseren. Zij steunen allemaal ‘t basisinkomen. ‘Het moet, het kan! Op voor het Plan!’, was het strijdlied die avond.
Voor meer info: https://www.planvandearbeid.nl
Zie hier de presentatie van Plan van de Arbeid:
Alexander de Roo, mei 2o23
Boekinfo
Plan van de Arbeid
Michiel Zonneveld
Uitgeverij: Querido Fosfor
Pagina’s 160
ISBN: 9789021423821
€ 17,50
Plan van de Arbeid non-fictie
Querido Fosfor
Mei 2023
paperback
160
https://www.singeluitgeverijen.nl/querido/boek/plan-van-de-arbeid/?ref=planvandearbeid.nl
9789021423821
17,50
Alexander de Roo
Oude boeken helpen vaak de toekomst te lezen. Dat geldt zeker voor het legendarische Plan van de Arbeid, dat gepresenteerd werd in 1935. Het legde een achterhaald economisch systeem bloot dat hard aan vervanging toe was.
In onze eigen tijd knarst en kraakt dat economische systeem opnieuw – niet alleen waar het de verdeling van de welvaart betreft, maar bijvoorbeeld ook waar het om ons klimaat en het milieu gaat: het is de hoogste tijd voor een alternatief Plan van de Arbeid. Michiel Zonneveld maakt duidelijk wat dit plan zou kunnen betekenen en op welke vragen het een antwoord kan geven. Niet alleen voor progressieve politici en de vakbeweging, zoals in 1935, maar voor iedereen die vooruit wil denken. Hij laat zich bij het schrijven inspireren door gesprekken met economen, filosofen, ondernemers en anderen die vinden dat het noodzakelijk is om het kapitalisme aan nieuwe regels en richtlijnen te onderwerpen. Volg dit najaar ook zijn serie podcasts met al die gesprekken.
