Schaf de werkloosheid af: ga voor basisinkomen!

De recessie waar we momenteel in belanden drukt ons met neus op het feit dat we de samenleving anders moeten inrichten. Een basisinkomen maakt een einde aan bureaucratische rompslomp en kan voor nieuwe energie zorgen.

Nu de economie in een recessie belandt en veel mensen hun baan verliezen zullen we werk en inkomen van elkaar moeten scheiden. Laten we bij de inkomensverstrekking niet een prestatie afrekenen maar een bijdrage aan de gemeenschap mogelijk maken. Het basisinkomen maakt een einde aan armoede, stabiliseert de middenstand met een stevig fundament, verhindert de escalatie van sociale spanningen en verkleint het verschil in waardering tussen betaald en onbetaald werk.

Sociale innovatie

Recht op werk kan alleen het recht zijn op de activiteit die iemand uit zichzelf wil en al doet. Als we sociale ontwrichting willen voorkomen, zal de nadruk minder moeten liggen op kansengelijkheid en meer op rechtvaardige welvaartsverdeling. Nu voedselbanken de vraag nauwelijks aankunnen, er een recente verdubbeling van het aantal dak- en thuislozen is, hoger en universitair onderwijs onbetaalbaar wordt en mensen met een modaal inkomen in problemen komen door hoge zorgkosten is het tijd voor sociale innovatie. De politieke promotie van het idee dat de arbeidsmarkt voor ieders sociale integratie zorgt is achterhaald. 17,5 procent van de werkenden met baan belandt in een burn-out, 36 procent heeft geen vast contract en 40 procent zegt met zijn of haar baan geen enkele meerwaarde aan de samenleving te bieden. Nederland kent 2 miljoen depressieve mensen en de hoogste zelfmoordcijfers ooit. Onze economische overtuigingen passen niet meer bij deze tijd, toch klampen we ons vast aan het idee dat we alles op de arbeidsoriëntatie moeten richten.

Er is consensus in onze samenleving over de hoogte van het bedrag dat tenminste nodig is om fatsoenlijk te kunnen leven. We zien dat onder andere in de hoogte van het minimumloon, de bijstandsnorm, diverse subsidies, de WW, de AOW, de toeslagen en dergelijke. Laten we iedereen, zonder de eis van een tegenprestatie, voorzien van deze basis. Het is tijd voor collectieve solidariteit; een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen.

Lastpost of noodzaak?

Het werk dat we allemaal al doen, met en zonder salaris, is altijd onbetaalbaar. Inkomensonzekerheid en het stigma van werkloosheid zijn de problemen van deze tijd. Armoede dwingt mensen, ook werkende armen, in een sociaal isolement. Inkomen maakt werk, participatie, mogelijk. Zonder onderscheid te maken tussen mensen met en zonder baan, tussen ouderen en jongeren, krijgt men maandelijks per persoon een bedrag overgemaakt waarmee de basiskosten van het leven kunnen worden betaald. Geen liefdadigheid maar een burgerrecht, het recht van iedere persoon om deel te nemen aan de welvaart van het land. Dit is haalbaar en betaalbaar volgens onder anderen het Nationale Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in 2019 en 2020.

Voor 95 procent is het een herschikking van al bestaande overheidsuitgaven, een vervanging van toeslagen, aftrek en uitkeringen én het bespaart miljarden aan administratieve rompslomp.

Het rendement: emancipatie, vrijheid en democratie

Ons economisch systeem met extreme concurrentie nodigt uit om solidariteit te ontlopen. Het basisinkomen daarentegen biedt perspectief voor iedereen, zorgt voor een sociale basis dat ieder individu maximale vrijheid geeft om het leven vorm te geven. Deze inkomensgarantie moet voldoende zijn om gelijke partners met een goede onderhandelingspositie te zijn en om van loonarbeid af te kunnen zien. Veel jongeren leven in angst voor een onzekere toekomst en kiezen in hun opleiding voor de zekerheid van een toekomstige baan en verliezen daarbij vaak het streven te doen wat ze graag zouden willen doen. Zorgelijkheid en angst, schuld en boete, dicteren te vaak onze keuzes. De focus moet liggen op ‘wat is werkelijk belangrijk in het leven’ in plaats van de dwangmatige afstemming op loonwerk.

Het basisinkomen leidt tot ontspanning. Het is gunstig voor jongeren, gezinnen, mensen met een klein baantje en voor zelfstandigen die zich arm werken. De zelfstandigheid en gezondheid van minder manipuleerbare en onbezorgde burgers neemt toe. Het zou gaan zinderen van de initiatieven, er zou een creativiteitsimpuls ontstaan, men zou minder ten koste van anderen profiteren en er komt focus op menselijke waarden: creativiteit, tijd voor de ander, zorg uit toewijding, persoonlijke groei, vrij ondernemerschap en de ontwikkeling van nieuwe woon- en samenlevingsvormen. De democratie zal opbloeien. Wat houdt ons eigenlijk tegen om van het basisinkomen een onvoorwaardelijk recht te maken?

Matty Vroegop en Ed Schoonveld uit Groningen vormen het beeldend kunstenaars duo Vroegop/Schoonveld