Willem volgde de afgelopen weken het programma Scheefgroei van Jeroen Pauw. In zes delen uitgezonden in de laatste week van 2021, t/m de 2e week 2022.
Een beetje vreemde naam Scheefgroei. Ik kan me er wel iets bij voorstellen zoals een boom die scheefgroeit, omdat de wind altijd dezelfde kant op staat.
Maar in dit programma gaat het over de scheefgroei in het onderwijs, scheefgroei in de arbeidsmarkt, de scheefgroei in de woningmarkt, scheefgroei in de gezondheidszorg en scheefgroei in pensioenen.
Het laatste deel gaat over de toekomst, over 50 jaar.
Scheefgroei is natuurlijk een foute ontwikkeling. Nou, bij onderwijs, de arbeidsmarkt, de woningmarkt, de gezondheidszorg en onze pensioenvoorziening gaat het behoorlijk fout.
Iedere uitzending bestaat uit drie onderdelen; Hoe heeft het zover kunnen komen? Wat is de hedendaagse praktijk? Hoe gaan we het veranderen?
Als je de uitzendingen wilt nazien, dat kan hier.
Willem is fan van Jeroen Pauw; scherp, duidelijk, betrokken en weet met een beetje humor zware onderwerpen toch lichter te maken.
Willem slaat de eerste uitzending over het onderwijs even over. Niet vanuit desinteresse, maar Willem kan hier niet meer over meepraten vanuit ervaringsdeskundigheid.
Willem is geschrokken. Vooral de vraag; hoe heeft het (in hemelsnaam) zover kunnen komen? In alle uitzendingen zitten twee gemeenschappelijke delers: marktwerking en de armen zijn het slachtoffer.
In alle scheefgroei-modellen gaat het (goed) fout door de marktwerking. Marktwerking op de arbeidsmarkt, marktwerking in de woningmarkt, marktwerking in de zorg.
En in alle sectoren is “de onderkant” van de markt het slachtoffer. Op de arbeidsmarkt heeft de marktwerking gezorgd voor flexwerk, zzp-ers met weinig omzet, tijdelijke contracten, geen opbouw van pensioen, geen bescherming bij ontslag,……………en een dusdanig laag salaris dat je met één salaris geen gezin kan onderhouden.
Willems vader was fabrieksarbeider en kon met moeite ( en zwart bijklussen) een gezin met zes kinderen onderhouden. Willem heeft nooit het gevoel gehad dat wij arm waren. Ik droeg de kleren van mijn oudste broer. Nou, en…….het deed geen pijn.
Willem kreeg bij de eerste uitzending wel een schok te verwerken. Toevallig werd er een kaart getoond waarop zijn gemeente stond. Het ging om het gezinsinkomen per regio en met sommige gemeenten als voorbeeld. Gemiddeld gezinsinkomen in mijn gemeente € 65.000 en Willem heeft na 40 arbeidsjaren een bijstandsuitkering van € 16.000!!! Over de kloof tussen arm en rijk gesproken.
Jammer dat er in talkshows en dit soort programma’s vaak alleen de “professionals”, de hoogopgeleiden, de academici, de onderzoekers aan tafel zitten. Niet de ervaringsdeskundigen. Wel enige praktijk mensen in het publiek, met ieder hun eigen verhaal. Willem had graag het onderwerp werken & uitkering op de agenda gezet. Ruim 60% gaat er financieel op achteruit als ze (parttime) gaan werken. Over onbenut arbeidspotentieel gesproken. Ruim 1 miljoen!!!
In de tweede uitzending over de huizenmarkt schrok Willem weer. Kijk de uitzending maar eens terug. Er zijn woningbezitters die meer verdienen aan de waardestijging van hun woning, dan ze verdienen met werken. De rijke huizenbezitters die blijven zitten waar ze zitten, in hun veelte grote huizen. Logisch de hypotheek is inmiddels afgelost, dus de woonlasten zijn extreem laag. De starters die zelfs met hulp van pa en ma zichzelf zwaar in de schulden steken. Jeroen maakte de opmerking; “maar dit kan toch zo niet doorgaan, ooit gaan de prijzen dalen en dan zitten we weer in een hypotheek crisis.” Het antwoord; “ja, dan zal de overheid toch moeten inspringen.” He, wat zeg je nu?………….. Dus als we extreme winsten maken stoppen we het in onze eigen zak, als we verlies draaien moet de overheid bijspringen?? Zeker het antwoord van een hoog theoretisch opgeleide?
Nog zo’n “niet van deze wereld” opmerking. Een makelaar vertelde dat hij nu een portefeuille van klanten heeft die tonnen op de spaarrekening hebben staan. “Een klant belde mij, ik heb 4 ton op de rekening staan, het enige wat ik er mee kan doen is belasting betalen.” Willem kan deze redenering niet volgen. Natuurlijk betaal jij belasting!
Ik vraag mij af of onze minister-president 4 ton op zijn rekening heeft staan? Wel eens gehoord dat hij nooit zakelijke bonnetjes inlevert en alles “gewoon” privé betaald. Goed voorbeeld doet goed volgen?
Waar Willem helemaal van schrok was de toekomstige kloof tussen de huizenbezitter en de huurder in de vrije sector. De woonlasten van een huurder zijn hoger, dan de woonlasten van een huisbezitter. Dat betekent dat de huizenbezitter én kan sparen én de waarde van zijn huis heeft. Een huurder kan veel minder sparen en heeft geen bezit. Daarbij stijgen de huren ieder jaar, terwijl de woonlasten van een huisbezitter daalt. Het verschil in euro’s, na 30 jaar? 4 ton!!!
Ook in de huizenmarkt verdiend de rijke (de huizenbezitters) aan de armen (de huurders). Dus de armen maken de rijken steeds rijker. Nou, laat Willem in dit verhaal het grondrecht van wonen maar even overslaan. Dan is het geen scheefgroei meer, maar een sterfhuis.
Ook in de uitzending scheefgroei in de zorg, gaat het helemaal fout……armen mensen leven ongezonder en sterven eerder. Dat wisten we misschien al, maar als je de harde cijfers ziet is het veel erger dan zelfs Willem dacht:
- Mannen met een lager inkomen/opleiding leven gemiddeld 15 jaar in minder goede gezondheid dan de hoogopgeleiden. Armen vanaf hun 57e, rijkeren vanaf hun 71e.
- Ieder jaar sterven er ruim 20.000 mensen aan roken, 15.000 mensen sterven aan ongezond eten en drankgebruik.
- Aan Corona zijn meer arme mensen gestorven dan rijkeren.
- Psychische klachten zijn bij armen 2x zo hoog dan bij rijkeren.
Ik hoor de lezer al commentaar geven op dit lijstje. “Ja, maar dan moeten ze niet roken én gezonder eten én naar de sportschool enz.” Natuurlijk, maar ………… de veroorzakers van dit slechte gedrag zijn; geldgebrek, schulden, stress, geen leuke dingen kunnen doen, verkeerde beslissingen nemen, armoede verlaagd het IQ enz.
Een pak diepvries frikandellen is nu eenmaal veel en veel goedkoper dan een pond biologisch gehakt.
Ook ploegendiensten draaien of eentonig werk achter de lopende band, de pakjes bezorger of de vrachtenwagenchauffeur hebben geen tijd/energie om na te denken over gezond eten, bewegen enz.
Daarbij is de voedsel-aanbod-omgeving in de loop der jaren erg veranderd. Het assortiment in de supermarkt is voor 80% ongezond, daarbij is vaak hoe goedkoper hoe ongezonder.
Ook is het aanbod in gezond voedsel drastisch verandert in het winkelbeeld. Bijvoorbeeld; 28% van de groentewinkels hebben afgelopen 10 jaar hun deuren moeten sluiten. Daarin tegen is het aantal broodjeszaken/lunchrooms met 62% gestegen, fastfood restaurants is met 34% gestegen. Wij eten niet omdat we trek hebben, wij eten (teveel) omdat ons brein constant geprikkeld wordt om al dat “lekkers” tot ons te nemen.
Dan is er nog iets raars. Van de ruim 80 miljard die wij besteden aan de zorg, besteden we slechts 2,7% aan preventie. Dus het spreekwoord; voorkomen is beter dan genezen, gaat in ons zorgsysteem niet op.
Uitzending nummer 5: De scheefgroei in pensioenen.
Nou, laat ik daar maar geen woord aan vuil maken. Willem heeft de laatste 25 jaar geen extra pensioen kunnen opbouwen. Niet als zelfstandig ondernemer en niet als bijstandsgerechtigde.
De conclusie is dezelfde als hierboven reeds opschreven. In alle uitzendingen zitten twee gemeenschappelijke delers: marktwerking en de armen zijn het slachtoffer.
Dit verhaal lezende. Basisinkomen? Nou, dat lijkt Willem simpel: voldoende inkomen om óók gezond te kunnen eten, voldoende om óók “leuke” dingen te kunnen betalen, voldoende inkomen om naar de sportschool te kunnen.
Maar…………………de belangrijkste:
Willem gaat er vanuit dat Zorg en Onderwijs voor iedereen gelijk is en gratis. Dus halen we de verdienmodellen uit de Zorg en Onderwijs zodat we meer geld besteden aan; “voorkomen is beter dan genezen.”
Willem de Graaff, januari 2022
PS.
O ja, deel zes nog: de toekomst, over 50 jaar. Natuurlijk gaat het over vliegende auto’s, geen fossiele brandstof, vegetarisch wordt de markt, vlees een luxe enz.
Maar dé oplossing voor de toekomst…………het basisinkomen!!!
Laten we daar s.v.p. niet 50 jaar op wachten, want Willem wilt dit, in welke vorm dan ook, nog wel even meemaken.
