Je gelooft het niet, maar het is écht zo. ‘Wij’, ‘helpen’, ‘samen’ en ‘ik’ zijn woorden die niet meer gebruikt mogen worden in de training Sturen op Zelfsturing. Deze cursus is speciaal ontwikkeld voor ambtenaren van de Sociale Dienst en is in 2014 door velen verplicht gevolgd. Het is de nieuwe manier van denken. Uitgangspunt is: geen mededogen tonen, want de klant is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen situatie. Ontslag, ziekte, scheiding, financiële problemen… de schuldige is de klant zelf… niet jij als medewerker van Sociale Zaken.
Je haren gaan recht overeind staan als je dit leest, laat staan dat je het hebt doorstaan. Zelf heb ik deze nieuwe manier van denken aan den lijve ondervonden. 
Gevolg: dit verhalenboek.
Een paar jaar geleden kwam ik onze vorige wethouder tegen. Hij vertelde mij vol trots: “Ja, wij gaan binnenkort drie dagen op training met alle leidinggevenden van Sociale Zaken.”
Ik vroeg hem: “Zijn daar ook ervaringsdeskundigen bij, mensen die in de bijstand zitten?”
Hij mompelde iets, in de trant van: “Natuurlijk niet.” Met andere woorden: hij vond het een domme opmerking.
Later bedacht ik mij: dat moet de training Sturen op Zelfsturing geweest zijn. Alle kwartjes gingen vallen… vandaar dat onmenselijke beleid, vandaar al die tegenwerking, vandaar dat liegen en bedriegen, vandaar geen gebruik willen maken van ervaringsdeskundigen…
Ik las het volgende artikel over Sturen op Zelfsturing:
“Medewerkers Sociale Dienst worden gebrainwasht.
Veel uitkeringsgerechtigden worden wanhopig van het hardvochtige beleid gemeentelijke sociale dienst. Mensen die al amper rond kunnen komen krijgen boetes of hun uitkering wordt gekort of geweigerd om de meest futiele reden. Hoe halen ambtenaren het in hun hoofd om hun medemensen zo meedogenloos te behandelen?”
Het antwoord? Doordat men is gehersenspoeld door de trainers van Sturen op Zelfsturing. Als je kijkt wie dit heeft ‘uitgevonden’, kom je terecht bij ene Gejo Duinkerken van het Gilden Netwerk. Dit is een clubje van zelfstandigen met veel contacten in de ambtenarij. En volgens een krantenartikel hebben ze het druk, heel druk. De cursus duurt drie dagen en kost natuurlijk een paar centen. De schatting is dat 30% van de Sociale Diensten in Nederland deze cursus verplicht moeten volgen.
Ambtenaren moeten de knop omzetten, van helpen naar zelf doen, van begrip naar… het is niet mijn probleem, van menselijk naar onmenselijk, van hart naar hard. Dit lijkt een onmogelijke opgave voor iemand die al jaren bij de Sociale Dienst werkt, lijkt mij. Je gaat ervan uit dat iemand die bij de Sociale Dienst werkt, minimaal een sociaal hart moet hebben. Anders werk je bij A-Sociale Zaken!
Maar Sturen op Zelfsturing is op een extreme manier doorgevoerd bij diverse gemeenten. Neem als voorbeeld Rotterdam. Notabene een PvdA-wethouder die deze training heeft ingevoerd. De manier om de neuzen één kant op te krijgen is als volgt: er wordt een reorganisatie doorgevoerd én eenieder moet opnieuw solliciteren op zijn eigen functie. Sta je vierkant achter het nieuwe beleid, mag je blijven, merken we enige tegenstand dan vinden we wel een andere functie. In Rotterdam werden op elke tien medewerkers van de werkteams van werk en inkomen, drie externe krachten ingehuurd: intercedenten van uitzendbureaus die de weg moesten wijzen.
Even voor de beeldvorming:
Je raakt in de crisisperiode 2008-2015 je baan kwijt. Na je WW-periode en 
een ordner vol sollicitatiebrieven vraag je bijstand aan. Daar staat de Poortwachter van de gemeente. Volgens de training moet het eerste contact met de klant een slechtnieuwsgesprek zijn. Het werkloos zijn is eigen schuld. De Poortwachter zal er alles aan doen om jou de toegang tot bijstand tegen te houden. Dit doen we door te dreigen en de nadruk te leggen op jouw verplichtingen. In de cursus heb je geleerd dat de woorden ‘wij’, ‘helpen’, ‘samen’, ‘ik’ ten strengste verboden zijn. In geval van werkloosheid moet je, ondanks die ordner sollicitatiebrieven, juist de pijn vergroten. “Wat ben u voor een voorbeeld voor uw kinderen, als u over een jaar nog steeds werkloos bent?” “Wat heeft uw partner aan u?” “Kunt u zichzelf wel in de spiegel aankijken als u opgeeft?”
Op deze manier word je als mens helemaal de grond ingeboord, je eigenwaarde daalt naar het nulpunt, je gaat je afvragen wat het leven nog voor zin heeft…
In een commentaar op het artikel Verboden woorden voor ambtenaren in Vrij Nederland, geschreven door Marcel van Engelen, was de reactie van een mevrouw: “Mede hierdoor heeft mijn man zelfmoord gepleegd!”
Ik ken vanuit eigen ervaring, maar ook via verhalen die binnen kwamen bij onze Cliëntenraad, de gevolgen van de training Sturen op Zelfsturing.
Een meneer die door een ongeval zijn been verbrijzeld had, moest naar de Sociale Werkplaats komen om zijn werkschoenen te passen.
Een mevrouw meldde zich ziek, ze had een ongeluk gehad en daardoor haar arm gebroken. Ze moest zich komen melden bij de ambtenaar, zodat deze kon controleren of de arm wel in het gips zat. Een opmerking van een ambtenaar: “Mevrouw, u ziet er leuk uit, volgens mij heeft u helemaal geen uitkering nodig!”
Dreigementen bij het niet luisteren, korting op je uitkering, verplicht de 
schoonmaak in via het Werkbedrijf van de gemeente.
Het bekende Rotterdamse papierprikken in een schone straat.
En zo kunnen we nog wel even doorgaan…
Bij veel Sociale Diensten van gemeenten heerst het regime van de vroegere DDR. Vaak hoor je het verwijt dat mensen het vertrouwen in de politiek kwijt zijn. Dat lijkt me logisch, als je de DDR-terreur hebt moeten doorstaan. Als je mensen zo hard op de ziel trapt, komt het nooit meer goed met ‘vertrouwen’. Maar als je afhankelijk bent van je gemeente, bijvoorbeeld voor je uitkering, dan word je bang. Inmiddels is de Cliëntenraad opgeheven, maar in het verleden hebben wij diverse pogingen ondernomen om nieuwe leden binnen te halen. Regelmatig zeiden mensen dan: “Ik zeg helemaal niks meer, als ze mij maar met rust laten.” Dus: de angst regeert…
Ik vraag mij regelmatig af: wie zijn die ambtenaren die totaal de menselijke waarden kwijt zijn? Vinden zij het ‘leuk’ om mensen te schofferen, te dreigen, boetes op te leggen, en nog meer van die ongein? Zijn het voorgeprogrammeerde robots geworden, die precies doen wat ze op de training Sturen op Zelfsturing geleerd hebben?
Het zou mijn baan niet zijn. Misschien maar goed dat al mijn sollicitatiepogingen bij de gemeente zijn afgewezen.
Maar… er moet toch een reden zijn, het waarom van dit nieuwe ‘denken’. Ik lees in het artikel van Marcel van Engelen dat er enorm bezuinigd werd op de Sociale Diensten. Het budget ging van 1,8 miljard (!) naar 600 miljoen euro voor het aan het werk helpen van uitkeringsgerechtigden. In eerste instantie is dat nog steeds geen excuus onmenselijk te worden, maar 1/3 overhouden aan budget is een enorme aderlating. Ik ben van oudsher ‘kruidenier’ en daarover is bekend dat ze alles moeten uitrekenen.
Reken even mee:
€ 600.000.000 gedeeld door 355 gemeenten = € 1.700.000 per gemeente. Stel, een ambtenaar kost € 50.000 per jaar (ambtenaren zijn niet goedkoop), dan kom ik aan 34 ambtenaren per gemeente in Nederland om mensen te helpen aan het werk te komen. Dat waren er dus vóór 2010 drie keer zoveel. Ik heb dit sommetje tig keer opnieuw berekend, maar kom steeds met dezelfde uitkomst. Wie is er hier nu ‘gek’ aan het worden? 34 ambtenaren om mensen te ‘begeleiden’ naar het vinden van betaald werk. Stel dat iedere ambtenaar 20 mensen per jaar begeleidt. Dus 20 mensen x 34 ambtenaren x 355 gemeenten = 241.400 bijstandsgerechtigden. Dat is ruim de helft van het aantal bijstandsgerechtigden in Nederland… Resultaat: het aantal bijstandsgerechtigden steeg in de periode 2010-2014 met 11%!
Nogmaals: ik ben blij dat dit mijn baan niet is… ik zou me helemaal doodschamen.
Uit het boek: MET DANK, DOOR MIJNOVERHEID BIJ DE VOEDSELBANK, Gerard Sangers.
Gerard is van mening dat basisinkomen een goede oplossing is om de problemen die hij in het boek schetst aan te pakken.
Zie hier voor meer informatie over het boek en voor de reeds gepubliceerde delen.
Zie ook de website Te gek voor woorden.
Copyright © 2021 Gerard Sangers
Niets uit deze tekst en het boek mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Het is wel toegestaan dit gehele bericht zonder wijzigingen te delen.
