Laat ik beginnen met een gouwe tip (die niemand zal begrijpen). Heb je een bijstandsuitkering en vind je een baan van 10-15-20 uur? NIET DOEN! Heb je een uitkering en bieden ze je een nulurencontract aan? NIET DOEN! De reden van deze vreemde gouden tip is: de kans is groot dat je er netto op achteruit gaat.
Hoe kan dat nou? Door te gaan werken vergroot je toch de kans om UIT de bijstand te komen? Helaas, het is raar maar waar. Ik spreek vanuit ervaringsdeskundigheid. Zoals ik in een eerder verhaal omschreven heb, had ik geheel op eigen initiatief drie nulurencontracten in 2012. Dus: salaris aangevuld met bijstand. Nu zou je verwachten dat de overheid/gemeente hier heel blij mee zou zijn Mijn praktijk bewijst echter het tegendeel. Vooral de gemeentelijke administratie vindt het maar ‘lastig’.
In de beginperiode van mijn werken en bijstand had ik de gevolgen nog niet zo in de gaten. Het was ook best ingewikkeld: salarissen, uitkering, kindgebonden budget, kinderbijslag, huurtoeslag, zorgtoeslag en kilometervergoeding. Met al die inkomsten raak je makkelijk het overzicht kwijt. De alarmbellen gingen af omdat steeds vaker mijn bankrekening in het rood kwam te staan. Voordat ik ging werken kwam ik redelijk uit. Maar het was geen vetpot.
Ik zal proberen het zo simpel mogelijk uit te leggen alhoewel het een belastingtechnisch verhaal is. Iedere Nederlander krijgt van de Belastingdienst een loonheffingskorting, simpel gezegd. Over de eerste ongeveer € 4.000 inkomen betaal je geen belasting. Vandaar dat scholieren vaak netto net zoveel krijgen als ze bruto verdienen. Die loonheffingskorting mag je maar één keer laten toepassen. Ik had drie werkgevers en een uitkering, dus alleen op mijn uitkering kon ik mijn heffingskorting toepassen. Dat betekent dat je bij die andere werkgevers de hoofdprijs betaalt aan inkomstenbelasting. Dus netto ga je erop achteruit.
De slimmeriken onder ons zullen zeggen: “Ja, maar dan betaal je te veel belasting en die krijg je na het invullen van je belastingopgave weer terug.” Dat is waar, maar dan ben een jaar ‘je werken aan het voorfinancieren’. En dat kan je met je bijstandsinkomen niet. Daarnaast zou de Belastingdienst nog een vordering kunnen hebben openstaan, bijvoorbeeld terugbetalen toeslagen, dan vindt er een verrekening plaats, zodat je de teveel betaalde inkomstenbelasting niet terugkrijgt.
We gaan het in mijn geval nog ingewikkelder maken. Ik heb een IOAW-uitkering (voor 1965 geboren) andere mensen hebben een participatie-uitkering (voorheen WWB). Het grote verschil (belastingtechnisch): IOAW=bruto, WWB=netto.
Dus hoe meer ik werkte, hoe meer ik teveel loonbelasting betaalde, hoe minder ik netto overhield. De gemeente vulde bruto aan en heeft niets te maken met mijn inkomstenbelasting. (Bij een WWB-uitkering moet de gemeente netto aanvullen en de gemeente is verantwoordelijk voor de juiste inkomstenbelastingafdracht). Dit alles kon mijn wel € 200 netto per maand minder inkomen geven.
Tot overmaat van ramp paste de gemeente een fictieve rekenmethode toe. Dat betekent dat ze het inkomen van de volgende maand alvast gaan schatten. Dat is een drama, want de ene maand verdien je € 500 en de andere € 100. Als ze dan (alvast) € 500 van je uitkering aftrekken, kan jij je huur niet betalen!! (Achteraf blijkt dit wettelijk helemaal niet te mogen, dat fictief berekenen).
Omdat ik dit praktijkverhaal (alweer) ‘te gek voor woorden’ vond en nog steeds vind, diende ik een bezwaarschrift in met het verzoek een neutrale accountant de berekeningen te laten controleren. Inmiddels had ik een ordner vol met Excel-bladen, loonspecificaties, berekeningen, enzovoort. Wat ik nog triester vond is dat ik steeds moest ‘zeuren’ om de berekeningen van de gemeente op papier te krijgen. Als je ziet hoe men deze berekeningen maakt, schieten de tranen in je ogen. Anno eenentwintigste eeuw een specificatie handmatig met pen berekend. Niet te controleren.
De bezwarencommissie vond het maar een vreemd verhaal. Waarschijnlijk waren ze dit nog nooit tegengekomen. In het advies van de bezwarencommissie schreef men mijn verzoek om een neutrale account hiernaar te laten kijken, in te willigen. Men nam wel enige afstand in deze discussie, omdat men geen fiscale expertise in huis heeft. De gemeente legde het advies van de bezwarencommissie naast zich neer!!! Met de volgende argumenten:
- A. omdat zij gebruikmaken van een goedgekeurd programma, waarmee ook de gemeente-accountant akkoord ging.
- B. Het ontbreekt de gemeente aan fiscale kennis en daarover is de burger zelf verantwoordelijk.
Dus einde discussie? Werken & bijstand en er geld op toeleggen, is anno 2019 nog steeds een probleem. Het is een fiscaal probleem en daarvoor kan je niet bij de gemeente zijn. In 2012-2013-2014 en gedeeltelijk 2015 hebt ik tienduizenden euro’s terugverdiend voor de maatschappij, maar er zelf duizenden euro’s op toegelegd. (Lees het verhaal Ze vallen over een dubbeltje…[i])
2015 was voor mij een rampenjaar. De wet IOAW werd fiscaal aangepast, waarmee IOAW-ers en WWB-ers gelijk getrokken werden. Van ruim € 1.500 bruto naar een krappe € 1.200 bruto per maand. Om de terugval toch enigszins te compenseren, ging het kindgebonden budget van € 110 naar € 355. Per saldo toch € 100 netto minder per maand.
Toen werd in juni mijn zoon 18 jaar. Reken even mee: netto al € 100 minder, geen kindgebonden budget van € 355 meer en geen kindertoeslag van € 90 meer. Van het ene moment op het andere ruim € 500 minder inkomen per maand! Daarnaast inleveren als ik ‘teveel’ werkte…
Daarbovenop een aantal hartstilstanden.
Financieel werd het onhoudbaar.
Ik ben gestopt met werken.
Maar dat mag niet volgens de regeltjes. Het stoppen met werken zou gezien kunnen worden als werkweigering, dus zou mijn uitkering in gevaar kunnen komen. Ik heb mijn werkgevers de situatie uitgelegd en gevraagd de contracten niet meer te verlengen. Na mijn revalidatie nog een paar maanden gewerkt…
Ja, het is alweer ‘te gek voor woorden.’
Mijn praktijkverhaal over werken & bijstand heb ik op diverse manieren geprobeerd op de agenda te krijgen. Van spreekrecht voor mijn gemeenteraad tot en met de discussie op Facebook, van Radar TV tot minister Koolmees.
We geven in Nederland miljarden euro’s uit aan en voor bijstandsgerechtigden/armoede/schulden, maar zodra iemand zelf het initiatief neemt om uit de problemen te komen gaat het door ‘hoe-bestaat-het-regeltjes helemaal fout. De cliënt/patiënt is vaak het slachtoffer, zodra hij/zij het lef heeft de regie in eigen hand te nemen. De gemeente zegt: “Sorry, maar daarvoor moet u in Den Haag zijn.” En Den Haag zegt: “Daarvoor moet u bij de gemeente zijn, zij zijn verantwoordelijk.”
Nou breekt mijn klomp. In Pakhuis De Zwijger was op 25 februari 2021 een ZOOM-uitzending met als onderwerp Werken en een uitkering werkt niet!
Het stoom liep uit mijn oren. Er is een rapport verschenen, uitgevoerd door Stimulansz, het LCR, UWV, Muzes en ervaringsdeskundigen. Men is geschrokken van de resultaten. Ja, ja er zijn zelfs mensen gestopt met werken! Ruim 60% ervaart financiële problemen én gaat er op achteruit! Nou, nou… wat een ‘uitvinding’… dit probleem is al jaren bekend. Men had zelfs een aantal ervaringsdeskundigen in deze meeting. Bruto € 100 per maand meer verdienen én € 2.100 huurtoeslag terug moeten betalen. Dat wisten wel al, dat heet ‘armoedeval’!
De lezer begrijpt: ik was boos. Heel boos. Omdat er nu een gerenommeerd rapport op tafel ligt, komt de waarheid pas op tafel. Werken & Bijstand is een drama… al jaren. Bij mij begon de ellende in 2013, we leven nu in 2021. Ik heb via Facebook en LinkedIn als volgt gereageerd:
“Wat ik zo triest vind en misschien niet wil begrijpen… DIT WISTEN WE ALLANG! Er zijn meters rapporten geschreven over de Participatiewet…”
Men doet nét of dit helemaal nieuw is. De directie van het UWV, de voorzitter van Divosa, een ambtenaar van een gemeente, de voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad… ze waren allemaal zó geschrokken. “Het is juist de bedoeling van de Participatiewet dat mensen, meestal parttime, gaan werken. En nu stelt dit rapport het tegenovergestelde! Werken moet lonen.” Ja, ja… lees het verhaal Wir habben ess gewust.[ii] Mijn grootste angst is dat men het wél weet, maar het niet hardop zegt, omdat dat het hun baan gaat kosten. Er zijn zoveel organisaties, gemeenten, bedrijven, onderzoekbureaus, juristen en dergelijke die hun geld verdienen aan de Participatiewet… Ten koste waarvan??
We leven in een zogenaamde ‘participatiemaatschappij’ en daarin dient de burger zelfredzaam te zijn. Maar zodra de burger zich zelfredzaam opstelt, begeeft hij zich op gevaarlijke gronden. Een paar voorbeelden:
- Stel, je denkt om UIT de bijstand te komen, op termijn, een eigen bedrijfje te starten. Dat kan niet, want een bijstandsgerechtigde mag niet ingeschreven staan bij de Kamer van Koophandel.
- Stel, een suikertante of -oom geeft jou € 10.000 om hiermee je schulden te kunnen aflossen. De vraag is: gaat de gemeente dit zien als inkomen of vermogen?
- Stel, je moeder is herstellende van een operatie en je neemt haar voor een halfjaar in huis. De kans is groot dat jij wordt gekort op je uitkering (kostendelersnorm).
- Stel, je gaat spulletjes van jou verkopen op Marktplaats, dat zou weleens gezien kunnen worden als extra inkomen, of zelfs een signaal voor fraude.
- Stel, je hebt een en/of-bankrekening met één van je ouders. Dat is handig als er iets gebeurt. De kans is groot dat men de helft van het saldo ziet als jouw vermogen.
- Stel, jij komt vanuit de WW in de bijstand. Je vrouw heeft een parttime baantje. Al haar inkomsten gaan van de uitkering af, omdat zij dan ook in de bijstand zit. Hoe kan dat? Een gezin heeft als bijstandsnorm het minimumloon. De vrouw verdient met haar parttimebaantje € 500 maand. Dit gaat van het gezinsinkomen af. De kans is groot dat de gemeente de vrouw gaat ‘stimuleren’ om meer uren te werken of een fulltime baan te zoeken. Buiten haar baantje valt zij ook onder de re-integratie. Als de vrouw geen inkomen heeft, valt zij sowieso onder het bijstandsregime.
- Stel, jij krijgt van iemand wekelijks/maandelijks boodschappen. Dat zou weleens gezien kunnen worden als inkomen in natura. Dus wordt van je uitkering afgehaald.
- Stel, jij bent drie keer per week oppasser voor je kleinkinderen. Het zou kunnen zijn dat men er vanuit gaat dat je hier een vergoeding voor krijgt.
- Stel, je hebt een nieuwe vriend of vriendin die meerdere keren bij jou blijft slapen. De conclusie zou kunnen zijn dat je samenwoont.
- Stel, je kind is ouder dan 21 jaar en heeft een eigen inkomen. Men gaat ervanuit dat je kostgeld ontvangt.
- Stel, je rijdt een auto met een waarde boven de bijstandsnorm. Deze auto heb jij nodig om naar je werk te gaan. De kans is groot dat deze auto bij je vermogen wordt geteld. Dus geen uitkering, eerst verkopen. Maar dan kan ik niet naar mijn werk. “Regels zijn regels.”
- Stel, je hebt een verzekeringspolis die ooit gaat uitbetalen, maar dat geen pensioenpolis is. Ga er maar vanuit dat deze wordt gezien als vermogen. (Lees het verhaal Kunstgebit van € 50.000[iii].)
- Stel, je hebt altijd zuinigjes geleefd en je hebt een leuke spaarrekening. Deze zou je eerst leeg moeten halen alvorens je in aanmerking komt voor een bijstandsuitkering.
- Stel, je hebt een eigen woning. Keurig de hypotheek afgelost en daardoor heeft je woning een overwaarde. Je bent na 1965 geboren. Dan moet je een hypotheek op je huis nemen en dus je huis opeten.
- Stel, je wint (eindelijk) eens een prijsje in een loterij, van een paar duizend euro. Jammer voor jou, de vreugde is van korte duur.
- Stel, je krijgt een erfenisje, jammer…(óók jaren achteraf kan deze teruggevorderd worden).
De moraal van dit verhaal:
Als uitkeringsgerechtigde zit je vast in het systeem van regeltjes, regeltjes, regeltjes. Ongemerkt en vaak onbewust word je het slachtoffer. Maar ja, iedere Nederlander dient de wet te kennen!
Dus bezint voor ge begint en vooral niet ‘logisch’ nadenken, want Mijn Overheid gaat ervan uit dat u als bijstandsgerechtigde fraudeert. Normaal zeggen we altijd: “iemand is pas schuldig, als de schuld bewezen wordt.” Voor een bijstandsgerechtigde is dat het tegenovergestelde: jij moet bewijzen dat je niet fraudeert. Tot die tijd is de kans groot dat je bij vermoeden van fraude al een sanctie hebt gehad en dat misschien je uitkering is stopgezet.
Mijn advies: Voorkom te allen tijde dat er vermoedens van fraude zou kunnen zijn. Big Brother is watching you… Ook de mensen bij jou in de straat.
Conclusie: ‘Te gek voor woorden!’
Lees ook dit bericht (NOS, 6-8-2021): Duizenden gekort op bijstand, niet altijd terecht.
Eindnoten:
[i] Hoofdstuk 10, volgt later
[ii] Hoofdstuk 22, volgt later
[iii] Hoofdstuk 5, volgt later
Uit het boek: MET DANK, DOOR MIJNOVERHEID BIJ DE VOEDSELBANK, Gerard Sangers.
Gerard is van mening dat basisinkomen een goede oplossing is om de problemen die hij in het boek schetst aan te pakken.
Zie hier voor meer informatie over het boek en voor de reeds gepubliceerde delen.
Zie ook de website Te gek voor woorden.
Copyright © 2021 Gerard Sangers
Niets uit deze tekst en het boek mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
