Op maandag 21-11-2022 werden in Antwerpen de tussentijdse resultaten van het BABEL project gepresenteerd. Uw verslaggever was erbij. BABEL staat voor BAsic income in BELgium. Mooie afkorting voor beide zijden van de taalgrens.
BABEL wordt uitgevoerd door drie samenwerkende universitaire teams onder leiding van drie hoogleraren: Wim van Lancker (KU Leuven), Yannick VanderBorght (UC Louvain-Louis) en Ive Marx (Uni Antwerpen). BABEL begon in 2021 en wordt eind 2024 afgerond.
Het doel is om het idee van het basisinkomen serieus te nemen voor een hervorming van de Belgische welvaartsstaat en met concrete voorstellen te komen. Ook wordt Nederland mee genomen!
De opdracht van BABEL bestaat uit vijf onderdelen:
- Uitgebreide microsimulaties om de effecten van basisinkomen op armoede, ongelijkheid, deelname aan betaald werk en kosten in beeld te brengen.
- Een quasi experiment met een kleine duizend winnaars van de Belgische
Win for Life loterij waarbij mensen elke maand € 1.000 ontvangen. - Een onderzoek naar de standpunten en het draagvlak van basisinkomen bij vakbonden (50% van de Belgen is lid) en de ondernemers. Een eerste resultaat is dat de gewone veel positiever staan t.o.v. een basisinkomen dan de rest van de bevolking.
- Onderzoek d.m.v. een groot online panel.
- Een blauwdruk presenteren van mogelijkheden voor basisinkomen voorstellen die genoeg steun hebben bij de bevolking en de sociale partners en die leiden tot betere uitkomsten voor sociale bescherming en deelname aan betaald werk.
Er zijn opvallende eerst tussentijdse resultaten. De hoogte van een basisinkomen € 500, € 1.000 of € 1.500 maakte vrijwel geen verschil in de steun daarvoor.
De discussie in België zit vast op de onvoorwaardelijkheid van een basisinkomen. Dat is voor bijna de helft van de bevolking de reden om tegen te zijn.
In Nederland lijkt het taboe op onvoorwaardelijkheid minder groot te zijn dan in België. Misschien komt dat door de toeslagen affaire en de boodschappen affaire. Het draagvlak voor het hardvochtige karakter van de participatiewet wordt bij ons langzaam iets minder.
Draagvlak voor basisinkomen bij politici en de bevolking
De steun voor basisinkomen varieert van 67% bij de Franstalige groene kiezers, bijna 60% bij de Franstalige socialistische kiezers, maar ook 46% steun bij de liberale Franstalige kiezers.
Aan de Vlaamse kant is het iets minder rooskleurig. 60% van de groene kiezers, sociaaldemocraten 58%, Christendemocraten 45%, Vlaams belang 40%, liberalen 40% en NVA 43%.
De Waalse partijen zijn voor basisinkomen of in heftige discussie over 
basisinkomen, terwijl de Vlaamse partijen pertinent tegen zijn op Groen! na.
Deze volkomen verschillende verhouding laat zich niet verklaren uit de steun van de kiezers aan beide zijden van de taalgrens, want die verschillen niet zoveel van elkaar. Sociale zekerheid is federaal geregeld in België. De Vlaamse politici willen niet betalen voor de Walen, die een hogere werkloosheid kennen, en al helemaal niet voor een basisinkomen dat waarschijnlijk nog duurder is dan het huidige systeem.
Verschil in armoede
Opvallend is dat armen in België een stuk armer zijn dan in Nederland. Een alleenstaande in Nederland haalt bijna de EU armoedegrens en in België slechts 70% daarvan. Bij stellen is het verschil tussen Nederland en België minder kras, maar ook daar is de armoede groter in België.
Effect op deelname aan betaald werk
Belangrijk is natuurlijk ook het effect op betaald werk. Dit benadert BABEL op twee manieren. Uit het grote online onderzoek komt wat mensen zelf zeggen dat ze zullen gaan doen als ze een basisinkomen ontvangen. Dat wordt vergeleken met de uitkomsten van de mensen die via een loterij vele jaren lang maandelijks een basisinkomen van € 1.000 hebben ontvangen. Uit Onderzoek in de jaren negentig in de VS van de Nederlandse Nobelprijswinnaar Guide Imbens bleek dat de deelname aan betaald werk nauwelijks verminderde. Het ging om winnaars uit een Amerikaanse loterij die 30 jaar lang $ 2.000 ontvingen. Alleen mensen die tegen hun pensioen aan zaten gingen wat eerder met pensioen. Mensen die voor deelname aan de loterij werkloos waren gingen betaald werk doen met hun basisinkomen.
De Belgische onderzoekers willen graag een vergelijkbaar hedendaags onderzoek.
Uit het online onderzoek komt onderstaand beeld van wat Belgen gaan doen met een basisinkomen. Twee derde verandert niets en blijft gewoon evenveel betaald werk doen. Een zesde reduceert deelname aan betaald werk. 20% vermindert deelname aan betaald werk, maar wordt meer actief op sociaal of economisch vlak of beide.
Een heel nader beeld dan uit het Amerikaanse loterij experiment. Benieuwd hoe BABEL beide resultanten naast elkaar gaat zetten en vergelijken.
Nederlandse aanbeveling
In de micro simulaties wordt uitgegaan van budgetneutraliteit. Er wordt alleen gespeeld met toeslagen, belastingkortingen en inkomensbelastingen. Andere belastingen zoals bv op vermogen of financiële transacties worden buiten beschouwing gelaten. Dat heeft tot gevolg dat in een aantal van de basisinkomen simulaties de armen er op achteruit gaan of dat er nauwelijks meer winnaars dan verliezers zijn. 
Dat komt door deze beperkte kijk. Als je bv 10 of 15 % van de kosten van een basisinkomen financiert uit een hogere belasting op vermogen dan ontstaat er een heel ander beeld. Dan zijn er scenario’s waarin de arme kant erop vooruit gaat en zijn er duidelijk meer winnaars dan verliezers in financiële zien. Het feit dat vermogen veel harder groeit dan looninkomens rechtvaardigt dit idee. Bij Piketty kun je nalezen waarom dat zo is.
Bijzonder waren ook de tussentijdse aanbevelingen van het BABEL project
In België is een gedeeltelijk basisinkomen een goed instrument tegen armoede. Dat speelt in Nederland minder. In Nederland zal afstappen van strikte individualiteit bij basisinkomen helpen om de kosten te drukken. Gedeeltelijk basisinkomen in Nederland heeft vooral een positief effect op deelname aan betaald werk, omdat de uitgebreide armoedeval door de toeslagen en belastingkortingen dan minder wordt.
Alexander de Roo, december 2022
