Wereldwijd komen steeds meer en vooral grootschalig mensen in verzet. Tegen alles wat in hun ogen fout gaat. Dat zette in 2019 in toen demonstranten massaal van Chili tot Libanon en Hongkong de straat opgingen. De angst voorbij en met gevaar voor eigen leven. Het pandemie-jaar 2020 liet niet anders zien en in de eerste maand van het nieuwe jaar staan de media bol van berichten over rellen en bestormingen. Maar daarnaast wil ik uw aandacht vestigen op een andere vorm van verzet. Verzet door in-actie, door niet meer meedoen, die zich manifesteert in stilte. Maar dan net zo krachtig.
Deze manier van verzet schijnt te zijn geboren in China, las ik ergens deze week. Daar is steeds meer verzet onder jongeren met onderbetaalde banen die hun best niet meer doen op hun werk. Een verzet dat de wereld gaat veroveren. Namelijk tegen de kapitalistische neoliberale ideologie. Een economisch systeem dat gebaseerd is op de maximalisatie van winsten, de minimalisatie van kosten. Vaak is de werknemer daar de dupe van.
Massage Bear
Zo is er in China een beweging ontstaan onder het pseudoniem Massage Bear. Gestart door een kantoormedewerkster uit Shanghai die op haar Twitteraccount een half miljoen volgers heeft. ‘Neem je werk nooit serieus’, adviseert ze bijvoorbeeld. Of ‘sta op van je bureau zodra iemand anders dat doet’, ‘Drink twee liter water per dag, maar haal elk half uur een klein glaasje’, ‘als je baas boos op je wordt blijf glimlachen’. Steeds meer Chinese jongeren, die door internet weten wat er meer te koop is in de wereld, leveren middelmatige prestaties. Ze sluiten zich op in de wc, doen eindeloze stretchoefeningen in de kantine en hebben een thermoskan whisky naast zich staan. Met een houding van: ‘I would prefer not to.’ Komt mij bekend voor, behalve die thermoskan. Mij verzetten deed ik al in vroeger jaren. Ik had echter geen internet om dit wereldkundig te maken.
Fietsenonderdelenfabriek
Het waren de jaren zeventig dat ik tussen twee opleidingen door bij een uitzendbureau werkte. In een fietsenfabriek bij Vriezenveen, onder de rook van Almelo, had ik als taak het stansen van voorvorken. Tussen stapels dozen legde ik steeds een metalen staaf in een machine en trapte een pedaal in. Staaf na staaf, acht uur lang, kedeng, kedeng, exclusief pauze. Met de radio op de achtergrond en als enig ‘verzetje’ dat elke dag iemand van het vaste personeel langskwam met frisdrank. De chef, een zestiger met kalend hoofd, een blik vol teleurstelling, een gegroefd gelaat en in groene katoenen jas hield vooral de uitzendkrachten in de gaten. Die vertrouwde hij niet. Het was woensdagochtend half acht. Ik fietste tussen de weilanden door terwijl de ochtendmist oploste. Koeien staarden mij dromerig aan. In de verte doemde de dreigende fabriekskolos op in het platteland. Ik nam er een bakkie, dolde een beetje met de collega’s en om acht uur zette ik het apparaat aan. Kedeng groette hij mij. Ik pakte de eerste staaf uit de doos, terwijl ik plotseling op mijn schouder geklopt werd. Ik draai mijn hoofd om en chef kijkt mij boos aan. Hij wijst met zijn stompe vinger op de klok. En zegt dan, ik verzin dit niet, ‘je bent om een minuut over acht begonnen’. Triomfantelijke ogen dikke brilglazen. Mijn verbijstering duurt kort en dan zet ik met een ruk de machine stil. Kedeng. Ik voel dat er gekeken wordt. Niemand zegt iets, doet zijn ding. Het apparaat trilt nog na als ik zeg: ‘Nu nog een minuut.’ En draai mijn rug naar hem toe. De man druipt af en laat mij met rust. Twee dagen later vertel ik hem dat ik na het weekend niet terugkom.
Toekomstperspectief
Nu was ik een uitzendkracht met zicht op een studie en toekomstperspectief. De doelgroep van Massage Bear heeft deze luxe niet. Die moet dagelijks dit soort stompzinnigheid over zich heen laten komen. Maar het verzet groeit. Een aanhanger van de kantoormedewerkster vertelt hoe ze tijdens werktijd dutjes doet in haar auto of er een boek leest. Ze zet nep-afspraken in haar agenda om te verantwoorden waar ze was. Massage Bear legt in haar account uit dat het een passieve manier van rebelleren is; namelijk tegen de valse belofte dat als je maar hard genoeg werkt alles mogelijk is. Dat is namelijk niet waar gezien het feit dat niet alleen in China maar ook elders in de wereld de vooruitgang stagneert en het voornamelijk de rijken steeds rijker worden. Profiterend van arbeid van werknemers die er zelf niet op vooruit gaan. Kijk maar naar een gigant als Amazon waar de arbeiders worden uitgebuit.
China kent een werkcultuur van 9 uur ’s ochtends tot 9 uur ’s avonds, zes dagen per week. Zonder toekomstperspectief voor de arbeiders die, net als ik toen, eindeloos ‘de machine’ mogen bedienen. Ze zitten vast in een involutie in plaats dat er sprake is van een revolutie, een vooruitgang. De wereldwijde concurrentie neemt alsmaar toe, dus ook de algehele productiviteit. Waarbij iedereen beter, sneller, slimmer en fitter wil zijn dan de rest. Maar ondertussen blijft voor de massa’s de beloning uit. Voor hen groeien salarissen en toekomstperspectieven niet mee. En al dat harde werken en geploeter levert voor de individuele werknemer, vooral onderaan de ladder, niets op. Behalve stress, angst, boosheid en een toenemende chronische vermoeidheid die leidt tot uitputtig.
Ondermijning kapitalistische ideologie
Sinds de twitter-uitbarstingen van Massage Bear wordt de tactiek van subversieve ondermijning steeds populairder. Het luie protest geheten. Zo propageert de Amerikaanse Tricia Hersey de beweging ‘Liever niet’. Via Instagram en Twitter roept ze haar honderdduizenden volgers dagelijks op om vooral zo veel mogelijk te luieren, te dolen en te dagdromen. Een ‘social justice movement’ noemt ze het. Hersey is een zwarte vrouw. Haar uiteindelijke doel is om het kapitalisme dat de witte suprematie in stand houdt te ontmantelen. Al voor corona organiseerde ze daarom collectieve sleep-ins. Daarbij deden deelnemers gezamenlijk en in de publieke ruimte een dutje. Onderzoek wijst trouwens uit dat door in de lunchpauze een half uur slapen de productie juist toeneemt. Maar het huidige arbeidsethos staat dat niet toe.
Wat Massage Bear en Hersey doen is een poging tot ondermijning van de neoliberaal kapitalistische ideologie, die wereldwijd oneindig veel meer verwoest dan dat ze oplevert. Veel van de luidruchtige protesten, demonstraties en rellen van de afgelopen jaren zijn mijns inziens daar de onderliggende oorzaak van. Het bewustzijn groeit. Steeds meer mensen spelen het spel niet meer mee van meer en meer ten koste van alles wat ons en de aarde lief is. Dat besef dringt ook in Nederland door. Dat zie je aan de discussies over de invoering van het basisinkomen en anders kijken naar werk en inkomen. En bewijst maar weer eens dat we landelijk en mondiaal aan een Onvoorwaardelijk Basisinkomen toe zijn. Waardoor je je juist wel kan ontwikkelen en niet meer afhankelijk bent van geestdodend werk en slachtoffer bent van uitbuiting en wantrouwen. Want de zon gaat onherroepelijk onder voor het economisch neoliberalisme.
Bert Vos, februari 2021
Afbeeldingen via Pixabay
Lees meer via TRICIA HERSEY on Rest as Resistance — FOR THE WILD.
Zie ook in de Groene: Een vreedzame weigering, via MSN (Microsoft News): Why Chinese youngsters are embracing a culture of “slacking-off” en in de Volkskrant De gigantische stress van de Chinese jeugd kent een woord: involutie.
