Het wordt steeds duidelijker dat onze democratische rechtsstaat – op z’n zachtst gezegd – in zwaar weer zit. In plaats van een overheid die de belangen van de burgers behartigt worden we geregeerd door politieke partijen die actief fondsen werven en daarmee invloed op de te volgen koers accepteren. De grote partijen hebben zich daarmee in de afgelopen 40 jaar het neoliberale beleid laten opdringen, beleid dat de belangen van het bedrijfsleven behartigt in plaats van de belangen van de burger.
Het resultaat mag blijken uit de welvaartsstatistieken die laten zien dat de welvaart in ons land veel te ongelijk verdeeld is. Goedwillende superrijken smeken zelfs om hun inkomsten meer naar draagkracht te belasten. Tergend langzaam dringt het besef door dat er een omslag nodig is om het evenwicht te herstellen. Wellicht kan de invoering van een universeel basisinkomen (UBI) daarbij helpen?
Het onvoorwaardelijk basisinkomen wordt genoemd in een essay door Peter van Hoesel en Tom van Doormaal, voorzitter en secretaris van het Netwerk Politiek Innovatie. Het essay kreeg de titel “Een zakenkabinet als tussenstap”. Zij bevelen daarin aan een tussenstap te zetten die de ontwikkeling naar een nieuwe bestuurscultuur kan versnellen. In het eerste deel zetten zij uiteen wat die nieuwe bestuurscultuur concreet behelst. In het tweede deel geven zij een voorstudie van een nieuw regeerakkoord dat hierbij past en dat vanwege het vernieuwende karakter juist door een zakenkabinet goed kan worden uitgevoerd.
Kan dit een lichtpuntje betekenen voor de vastgelopen formatiepoging? Het lijkt me zeker de moeite waard om er serieus aandacht aan te besteden.
Joop Böhm, juni 2021
Het essay Een zakenkabinet als tussenstap is gepubliceerd op de website van Linksom.
De passages in de voorstudie voor het regeerakkoord over het basisinkomen staan vrijwel vooraan en luiden als volgt:
Inkomensverdeling, woonlasten, belastingen, economie
Inkomensverdeling
De basisvraag van elk politiek systeem is die van de verdeling: wie krijgt wat, wanneer en hoe? De instrumenten die voor die vraag worden gebruikt zijn inkomensbeleid, sociale zekerheid, belastingen.
De eenvoudigste oplossing voor een evenwichtig inkomensbeleid is de invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen (of varianten als een negatieve inkomstenbelasting of een verzilverbare heffingskorting), gecombineerd met een vlaktaks met in alle drie boxen een gelijk tarief, met gelijktijdige afschaffing van alle inkomensregelingen en aftrekposten. Dit pakt goed uit voor de arbeidsmarkt, omdat de armoedeval verdwijnt en mensen de vrije keuze krijgen werk te doen dat hen past. Dat mensen lui worden van ‘gratis geld’ lijkt een misvatting, want een leven op de divan is een schamel bestaan, waarvoor minder dan 2% kiest.
Meedoen wordt in de bestaande verhoudingen op talloze manieren belemmerd en de calculerende burger is een creatie van het bestaande beleid. Die belemmeringen worden door een basisinkomen geheel opgeheven. Voor de lage inkomens pakt het goed uit, omdat het basisinkomen wordt verhoogd met de inkomsten uit arbeid.
……
